Vụ hỗn loạn xảy ra ở đồi Capitol làm lộ rơ những rạn nứt trong ḷng đảng Cộng Ḥa, sau khi vào ngày 06/01/2021, hàng ngh́n người biểu t́nh ủng hộ Donald Trump đă xâm nhập ṭa nhà Quốc Hội, đồi Capitol, một địa điểm mang tính biểu tượng cao của nền dân chủ Mỹ.
TT Donald Trump phát biểu trước những người biểu t́nh phản đối việc công nhận Joe Biden đắc cử tổng thống ở Quốc Hội lưỡng viện ngày 06/01/2021 tại Washington. © AP Photo / Evan Vucci
Ngày 06/01/2021 chắc chắn sẽ hằn sâu trong lịch sử nước Mỹ. H́nh ảnh ḍng người biểu t́nh tràn vào chiếm Điện Capitol trước sự bất lực của cảnh sát thật sự gây sốc. Trong ṿng vài giờ, nước Mỹ như có « đảo chính », nền dân chủ Mỹ gần như bị chao đảo.
Trump « gieo gió », Biden « gặt băo »
Giới quan sát không chút khoan nhượng : Trách nhiệm đầu tiên thuộc về tổng thống măn nhiệm Donald Trump, người đă « xúi bẩy » những người biểu t́nh ủng hộ ông đổ về Điện Capitol, ngay đúng thời điểm Quốc Hội lưỡng viện thông qua kết quả kiểm phiếu cử tri đoàn, công nhận chiến thắng của ứng viên đảng Dân Chủ Joe Biden.
Làm thế nào mà người biểu t́nh có thể dễ dàng tràn vào Điện Capitol ? Liệu có sự thông đồng từ cảnh sát ? Nhiều câu hỏi được đặt ra và một cuộc điều tra đang được tiến hành. Nhưng có một điều chắc chắn, những ǵ xảy ra trong ngày 6 tháng Giêng đó, đă làm cho uy tín của nước Mỹ trên trường quốc tế bị sứt mẻ nghiêm trọng, theo như nhận xét của ông Soufian Alsabbagh, chuyên gia về chính sách đối nội Mỹ trên đài truyền h́nh quốc tế France 24.
« Dẫu sao đây cũng là một sự kiện chưa từng có trong lịch sử chính trị Mỹ. Biến cố này sẽ được lưu giữ như là một vết sẹo dài khủng khiếp cho nền dân chủ Mỹ, và sẽ có những hậu quả hiển nhiên. Nước Mỹ sẽ không thể nào hành xử như trước trên trường quốc tế, không thể « dạy đời » nước này nước nọ, và nhất là sẽ không thể có một vị thế như trước đây. Chỉ có điều Trump "gieo gió" nhưng chính Biden, người sắp trở thành tổng thống Hoa Kỳ sẽ phải "gặt băo" ».
Sự kiện duy nhất trong lịch sử chuyển giao quyền lực tại Mỹ có lẽ c̣n đánh dấu một sự thay đổi lớn trong tương quan lực lượng chính trị. Đối với ông Paul Schor, giáo sư ngành lịch sử Hoa Kỳ, trường đại học Paris VII, cuộc nổi dậy « nhỏ » xem như đặt dấu chấm hết cho mối liên minh hoàn cảnh – vốn dĩ không mang tính ư thức hệ - giữa các thành viên đảng Cộng Ḥa với Donald Trump từ bốn năm qua.
Vụ việc phơi bày rơ 3 xu hướng chính được che giấu kỹ trong ḷng nội bộ đảng Cộng Ḥa từ bốn năm qua : Những người ủng hộ Trump triệt để, Những thành viên đảng Cộng Ḥa truyền thống nhưng cam chịu, thầm lặng và Những người kiên quyết không đi theo Trump.
Ông Trump ra đi, liên minh cũng không c̣n, nhưng điều đó không đồng nghĩa với chủ nghĩa Trump sẽ chấm dứt. Nhà sử học Paul Schor giải thích :
« Dù Donald Trump dị biệt, nhưng tại Mỹ, các tổng thống măn nhiệm sau đó sẽ không c̣n được ai để ư tới nếu họ làm ǵ cả. Họ không gây được áp lực, mà họ cũng chẳng đại diện được cho điều ǵ. C̣n ông Trump, quả thật là ông ấy có một mối liên hệ cá nhân với một bộ phận công luận. Nhiều người nghĩ rằng họ mang tư tưởng Trump c̣n nhiều hơn chính các nghị sĩ Cộng Ḥa.
Tôi không tin rằng số người này chiếm đa số trong cử tri theo đảng Cộng Ḥa. Đa số những người ủng hộ đảng Cộng Ḥa bỏ phiếu cho Trump là v́ ông ấy từng là ứng viên đại diện cho đảng Cộng Ḥa. Chúng ta thấy rơ là những người xâm nhập Điện Capitol là những thành phần cực hữu Mỹ. Họ mang tư tưởng Trump c̣n hơn cả những người của đảng Cộng Ḥa.
Tôi nghĩ là những ǵ chúng ta thấy diễn ra ở Quốc Hội ngày 6 tháng Giêng, chính là những nghị sĩ Cộng Ḥa truyền thống, cổ điển, những người từng có một thỏa ước để phục vụ Trump, giờ đang t́m cách lật sang trang mới. »
Ngày 20/01/2021 khởi động cuộc đua 2024
Vào cuối nhiệm kỳ, Donald Trump cô đơn hơn bao giờ hết. Nhiều thành viên nội các lần lượt từ bỏ Donald Trump, đệ đơn từ chức, số khác vốn là những gương mặt chủ chốt trung thành với Trump từ bốn năm qua như thượng nghị sĩ Mitch McConnell, Lindsay Graham, Larry Hogan… hoặc lên tiếng phê phán ông mạnh mẽ hoặc đ̣i ông phải từ chức.
Tuy nhiên, chuyên gia Soufian Alsabbagh cho rằng cần phân tích những hành động trên của các nghị sĩ Cộng Ḥa dưới góc độ cuộc bầu cử sơ bộ sẽ diễn ra từ đây trong ṿng hai năm. Ngày 20/01/2021, ngày Joe Biden chính thức nhậm chức, cũng là cột mốc khởi động cuộc đua tranh cử tổng thống cho năm 2024.
« Tôi nghĩ rằng thực tế sẽ là một điều hoàn toàn khác. Chúng ta đă thấy rơ là theo một cuộc thăm ḍ công luận đầu tiên được công bố ngay trong ngày 06 tháng Giêng, đại bộ phận số người ủng hộ đảng Cộng Ḥa quả thật đă tán đồng với sự kiện. Kết quả này thật sự là đáng kinh ngạc !
Nhưng cũng nên biết là ông Trump luôn có một đa số ủng hộ ông trong bộ phận những người theo đảng Cộng Ḥa. Chắc chắn là các dân biểu đang mắc một sai lầm nghiêm trọng trên phương diện động lực chính trị. Họ có nguy cơ nh́n thấy những nguồn ủng hộ đó, hiện vẫn c̣n rất mạnh trong hai năm nữa từ đây đến ngày bầu cử sơ bộ, rất có thể sẽ trừng phạt cứng rắn thái độ các dân biểu trong đảng.
Chính v́ điều này mà nhiều dân biểu như ông Ted Cruz hay Josh Hawley tuyệt đối đi theo hướng này, họ đă nghĩ đến cuộc bầu cử sơ bộ. Họ biết rằng chủ nghĩa Trump, tư tưởng cực kỳ bảo thủ, chủ nghĩa dân tộc vẫn c̣n đó. Donald Trump và những nguồn ủng hộ ông sẽ sớm bắt đầu các cuộc tấn công ngay khi ông hết nhiệm kỳ, không những chống lại phe Dân Chủ mà cả những dân biểu đảng Cộng Ḥa.
Những người đó rồi sẽ nhai đi nhai lại giai điệu cũ nhàm chán ấy, một giai điệu mà ông Trump đă từng sử dụng để chiến thắng cuộc bầu cử sơ bộ năm 2016. Tất cả những điều đó mới chỉ là sự khởi đầu cho một chu kỳ mới. Điều đó cũng cho thấy rơ là Trump và chủ nghĩa Trump là một phần của chu kỳ. »
Đảng Cộng Ḥa và hai thế lực
Nhiệm kỳ của Donald Trump có nguy cơ khép lại bằng một sự chia rẽ tiềm tàng tại một đảng chính trị từng đưa ông lên đỉnh cao quyền lực. Liệu rằng sự đoàn kết trong nội bộ phe Cộng Ḥa có c̣n có thể sau sự kiện Capitol ? V́ đằng sau đảng Cộng Ḥa từ bốn năm qua là những nhóm chủ trương tự do vô chính phủ, da trắng thượng đẳng, ủng hộ tự trị chống Nhà nước liên bang và là những tín đồ của nhóm theo thuyết âm mưu QAnon, những người chưa hẳn là cử tri của đảng Cộng Ḥa, nhưng luôn ủng hộ Donald Trump.
Những nhóm cực hữu này tuy là chiếm thiểu số nhưng một phần ư tưởng của họ đă được tuyên truyền rộng răi trên các trang mạng xă hội trong suốt chiến dịch vận động tranh cử. Họ cho rằng bộ máy quyền lực chính trị và các định chế của Mỹ đă bị tha hóa, những luận điệu chính trị này giờ trở thành gánh nặng trên vai các nghị sĩ đảng Cộng Ḥa.
Thế nên, theo quan điểm của ông Jeffrey Hawkins, cựu đại sứ Mỹ tại Pháp, hiện là cộng tác viên cho Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược Pháp, cần phải phân biệt rơ hai thế lực chính trị trong bộ phận cử tri cánh hữu Mỹ.
« Có hai thế lực chính trị cần nói đến. Trước hết, có một đảng Cộng Ḥa theo đúng nghĩa của nó, người ta có thể gọi đó là đảng Cộng Ḥa nghị viện, bao gồm các nghị sĩ, trong chừng mực nào đó là đại biểu. Bên cạnh đó, chúng ta có nguồn ủng hộ Trump. Chúng ta không nên nhầm lẫn : Họ không hẳn là những người thuộc đảng Cộng Ḥa, ở đây không có các nhà hoạt động như tại Pháp hay là châu Âu.
Đó là những người ủng hộ Trump, trên nguyên tắc cũng bỏ phiếu cho đảng Cộng Ḥa, họ không hẳn gắn liền với phe Cộng Ḥa, và những người đó cũng sẵn sàng bỏ phiếu chống lại những nghị sĩ mà họ cho là không trung thành với lănh tụ của họ. Việc cảnh sát Washington t́m thấy các thiết bị gây nổ tự chế ngay trong ngày 06 tháng Giêng, cả ở trụ sở của đảng Cộng Ḥa cho thấy là những thành phần đó cũng nổi cuồng không chỉ chống cả đảng Cộng Ḥa chứ không chỉ đảng Dân Chủ. »
Dân Chủ và Cộng Ḥa : Cùng một vết rạn
Giờ th́ sự kiện « Capitol » đang đặt đảng Cộng Ḥa trước thế lưỡng nan. Họ không thể tiếp tục ủng hộ Donald Trump trước điều hổ nhục do vụ xâm chiếm Điện Capitol gây ra, nhưng họ cũng không thể nào phủ nhận chủ nghĩa Trump và quay trở về với vị thế như trước.
Nhà nghiên cứu sử học Paul Schor nhắc lại rằng « Năm 2016, ông Donald Trump từng tuyên bố muốn phá tan đảng Cộng Ḥa. Ông cho rằng đây là một đảng của nhà giàu, đă bỏ quên người dân và không đại diện cho dân, đó là đảng của Wall Street. Chương tŕnh hành động của ông là tạo ra một kiểu nội chiến trong ḷng đảng Cộng Ḥa. »
Donald Trump gần như thắng cược. Chính từ ghi nhận này mà một diện mạo chính trị mới dường như đang được vạch ra cho hai năm sắp tới, cho đến kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ. Chỉ có điều tầm mức của biến cố Capitol lớn đến mức làm lu mờ cả nhiều thay đổi quan trọng khác : Thắng lợi của phe Dân Chủ tại bang Georgia. Trump và đảng Cộng Ḥa đă mất tất cả. Đảng Dân Chủ giờ kiểm soát Quốc Hội lưỡng viện. Với thế cân bằng quyền lực mới này, tổng thống Biden cầm chắc rộng đường hành động mà không sợ bị đối lập trói tay.
Tuy nhiên, giới chuyên gia Pháp cảnh báo, thế cân bằng chính trị tại Mỹ, sau bốn năm nhiệm kỳ của Donald Trump – được kết thúc bằng cú xâm chiếm đồi Capitol ngoạn mục – trong mọi trường hợp dường như vẫn c̣n nhiều bất định và dao động. Rạn nứt trong nội bộ không chỉ có ở đảng Cộng Ḥa mà ở cả trong phe Dân Chủ !
Games
