Thế rồi tôi chợt buồn cười, ơ ḱa, ḿnh có phải dân Sài G̣n gốc đâu nhỉ! Sinh ra, lớn lên và trưởng thành, sống và làm việc ở ít nhất là 6 thành phố khác nhau và cho tới giờ th́ đang sống ở đây, tôi chỉ thuộc nhóm người phổ biến nhất ở Sài G̣n.
Từng bực bội phát điên với kẹt xe, bụi, rác, ồn ào, cướp giật. Từng cứ cuối tuần là trốn người về ngoại thành kiếm nắng, kiếm gió, kiếm cây xanh và không gian. Từng than thở nhớ nhung cái vườn của bà ngoại, nơi tới bữa cơm mà không thấy con đâu là các bà mẹ trong xóm gióng giả gọi kiếm, biết chắc nếu nó đang không ngoài biển th́ chỉ chạy chơi trong vườn này, trời ơi, vậy mà ở cái Sài G̣n này nè, tới hàng xóm mà ḿnh cũng không biết tên nữa!
Rồi bất ngờ sau chuyến công tác đầu tiên về miền Tây, tới lúc về lại Sài G̣n, nh́n thấy xa xa những con đường đan nhau chằng chịt khác hẳn không gian bằng phẳng mênh mông của đồng bằng, tim tôi chợt nhảy nhót reo mừng. Lạ chưa, đây có phải là cảm giác mà người ta gọi là của người đi xa trở về nhà không? Sao những con đường đông nghẹt này, những làn xe rối mắt kia, cái đám đông người hỗn tạp đó, những cảnh bán bán buôn buôn náo nhiệt bất kể trật tự quy luật nọ từng khiến ḿnh cáu gắt muốn chết, giờ lại vui mừng khi thấy nó đến vậy? Cái thứ t́nh cảm phức tạp này gọi là ǵ đây?
Chắc gọi là nhớ đó. Mà đă nhớ, th́ tức là yêu rồi. Đă yêu th́ … th́ ngưng phân tích.
Nói cho đúng ra, như một nick facebook tên Linh Nguyen viết trên trang Sài G̣n Xưa và nay, chắc không ít người tâm đắc. “Sài G̣n không phải là một địa danh, Sài G̣n là phong cách, là lối sống”. Nó đó, cái lối sống bề ngoài lạnh lùng đi lướt qua nhau, cũng không ít hàm hồ hàm chứa nghênh ngang chỉ biết ḿnh ḿnh, đồng thời cũng lại vô vàn quan tâm, ân cần, sâu xa, nồng ấm.
Drew Taylor – Giám đốc đối ngoại Trung tâm tư vấn du học ELS, cái tên quen thuộc trong làng cộng tác viên nước ngoài của một vài tờ báo uy tín ở Sài G̣n – đă ở sáu năm ở Việt Nam và dự định sẽ ở đến 60 tuổi, rồi về lại Canada. Trên một tờ báo, anh nói “Không ở đâu chấp nhận tôi là một người Việt dễ dàng như Sài G̣n”.
Nếu Taylor, một anh tây trăm phần trăm c̣n cảm nhận rơ nét điều đó, th́ bất cứ một người Việt nào đến và sống tại Sài G̣n, tôi nghĩ đều có thể thấu được ngay từ câu chào đầu tiên cho đến lối sống đặc trưng nơi này.
Văn hóa Sài G̣n, tôi nghĩ, là văn hóa chấp nhận, thích nghi và cải biến, là thứ bản sắc rất rơ ràng phân biệt với bản sắc những địa phương khác, nhưng đồng thời được tạo thành từ sự ḥa hợp những ǵ riêng biệt nhất của mỗi nhóm nết đều cố gắng nói giọng Bắc.
Ồ tốt thôi, như vậy th́ dễ nghe hơn.
Nhưng mà ở Sài G̣n th́ trong bất kỳ nhóm người nào, từ công sở, nhà hàng, quán ăn, lề đường, sân khấu, từ chợ cóc cho đến các cuộc họp cao cấp, trong giới quản lư chính quyền, doanh nhân, nghệ sĩ, người lao động… bạn dễ dàng nghe cùng lúc hàng chục giọng nói vùng miền nguyên gốc.
Từ nặng tŕnh trịch đến véo véo von von, từ con ca co đuôi qua ca co cuong (con cá có đuôi, quả cà có cuống- giọng Hà Tây mất hết dấu sắc, hoặc nhấn rất mạnh dấu huyền đến nỗi nó biến thành dấu sắc). Cho tới mô tê răng rứa, cái đằng màu đăng treo trên vách (cái đèn màu đen treo trên vách), chu cha con vua héng to chi mà héng to (chu cha con voi nó to chi mà to), dẹ be mé đi làm thơ hớt rầu, chú dô eng chéng chéo ghè chờ be mé d́a (dạ ba má đi làm thuê hết rồi, chú vô ăn chén cháo gà chờ ba má về), tới con cá gô nhảy trong gổ.
Từ giọng Bắc trí thức Tây học của bảy mươi năm về trước được niềm nhớ quê ướp giữ tươi nguyên trong ngôi nhà da vàng nơi xứ tuyết, cho tới những giọng đai đăi cưng cứng của người Hoa Chợ Lớn, người vùng Tây nguyên hay người Khmer mới lên thành phố lần đầu.
Từ cách ăn nói văn hoa cầu kỳ trịnh trọng của các bậc trí thức xưa, cho tới nhanh gọn vắn tắt sốc độc bây giờ…, tất cả đều có thể có mặt cùng lúc, trong một nhóm người, một không gian chung. Và đáng yêu nhất là họ thích thú với giọng của người kia chứ không châm chọc.
Ở Sài G̣n, chẳng ai nếu tự ḿnh không muốn, lại phải học lấy một giọng nói khác giọng nói cha sinh mẹ đẻ của ḿnh.
Cứ như thế, dân Sài G̣n cứ thoải mái giữ những nét riêng của vùng miền ḿnh, dân tộc ḿnh, thậm chí cộng đồng nhỏ của ḿnh.
Không phải tự nhiên mà ở Sài G̣n, tỷ lệ người đồng tính cao nhất nước. V́ ở đây không ḍm ngó đánh giá nhau qua bề ngoài. Người ta chỉ cần “chơi được”.
iới thiệu bạn bè hay mối làm ăn với nhau, mai mối cho nhau, kiếm việc làm giúp nhau, chỉ cần nói một câu “thằng đó chơi được”, hoặc hơn nữa là “chơi đẹp”, th́ giá trị chắc như khâu tay, có thể thay cả bản lư lịch dài thượt con ông nào nhà ở đâu bằng cấp…
Trên một diễn đàn thương nhớ Sài G̣n có nhận xét chí lư thế này: “Ở Sài G̣n, cứ cái ǵ bán được th́ đều có người bán”. Nhờ đó mà có Sài G̣n không ngủ, tự do, năng động và sáng tạo bậc nhất cả nước.
Ở Sài G̣n, chỉ cần siêng năng chăm chỉ th́ đời sống no lành là trong tầm tay.
Người ở xa nghĩ Sài G̣n hời hợt. Không chuộng nghệ thuật mà chỉ ưa giải trí, chỉ hài kịch hay kịch ma, những thể loại kinh điển cao siêu sâu sắc vắng như chùa bà Đanh.
Nói vậy cũng đúng nhưng chưa trúng.
Người Sài G̣n quần quật, quay cuồng làm ăn, chưa mở tiệm th́ lo học nghề, có tiệm rồi lo hút khách, giữ khách. Đông khách rồi lo mở thêm tiệm thứ nh́, thứ ba… Hết đất lănh vực này th́ tấn công sang lănh vực khác. Ở các quán cà phê mở cửa từ sáng sớm tới đêm khuya, có một tỷ lệ cao là các cuộc cà phê làm ăn, hợp tác.
V́ vậy sau một ngày mệt nhoài, người Sài G̣n ưa giải trí. Cười đă đời, nhảy nhót, cụng ly, ca hát tưng bừng… để xả hơi thật hết rồi sáng mai lao vào cuộc chiến đấu mới.
Cho nên không mặn mà với những triết lư cao siêu trên sân khấu hay trong sách vở.
Thôi, kể về Sài G̣n th́ kể đến bao giờ cho hết. Tôi kể thêm một câu chuyện nhỏ xíu thôi. Tôi có người bạn tôi là giám đốc kinh doanh một công ty của Mỹ. Được cấp xe hơi và lái xe, nhưng nhất mực đ̣i đi xe máy riêng. Lư do rất thực tế: các đại gia đầu tư xây cao ốc-nhóm khách hàng mục tiêu của chị, lại chỉ ưa quần short cà phê lề đường. Hỏi v́ sao không xe hơi cà phê sang chảnh cho “xứng tầm”, họ lắc đầu quầy quậy: “Tầm ǵ ở đó, sướng ǵ chui trong mấy cái hộp”!
Hoàng Xuân – Theo Trí Thức Trẻ
