Một điều đáng chú ư trong mối liên minh Mỹ - Nhật, với mối quan hệ hai nước được thiết lập từ năm 1951 đang có những biến chuyển ngầm có thể làm thay đổi sâu sắc mối tương quan lực lượng giữa Washington-Tokyo tại khu vực châu Á-Thái B́nh Dương. Nhưng vào ngày 12/03/2021, QUAD - Bộ Tứ có cuộc họp thượng đỉnh đầu tiên kể từ ngày thành lập. Sự trỗi dậy thành siêu cường của Bắc Kinh là mối quan tâm chính.
Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga (P) tiếp ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tại văn pḥng thủ tướng, ngày 06/10/2020, ở Tokyo, nhân cuộc họp 2+2 Mỹ-Nhật. AP - Eugene Hoshiko
Theo phân tích của một nhà nghiên cứu trẻ tuổi Trung Quốc, Trương Triệt (Chang Che) trên tạp chí Foreign Affairs được France Culture trích dẫn, những năm gần đây Nhật Bản đă âm thầm trỗi dậy như là một thủ lĩnh trong khu vực, tập hợp các nước có cùng mối lo ngại trước sự bành trướng của Trung Quốc.
Nền ngoại giao Nhật Bản trong hai thập niên đầu thế kỷ XXI đă có những biến chuyển tích cực, nhất là dưới thời hai vị lănh đạo mang nặng tư tưởng chủ nghĩa dân tộc là Koizumi (2001-2006) và Shinzo Abe (2007-2020).
Từ một chính sách đối ngoại thụ động, mang nặng tính « phản ứng », « khô cằn », thiếu hẳn một tầm nh́n chiến lược, một nền ngoại giao mà giới chuyên gia Nhật Bản thường ví von gọi là « ngoại giao karaoké » - nghĩa là Mỹ ấn định nhạc và lời, c̣n Tokyo th́ hát - th́ nay Nhật Bản không ngần ngại công khai ấn định luật chơi trên trường quốc tế.
Nhà nghiên cứu Trung Quốc lưu ư rằng Tokyo từ nhiều năm trước, đă tiến hành các cuộc cải cách để có thể đưa Nhật Bản thành một thủ lĩnh tại châu Á, và việc ông Donald Trump đắc cử c̣n làm cho tiến tŕnh này trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Chính sách này của Nhật Bản được thể hiện rơ qua việc khi ông Donald Trump rút Hoa Kỳ khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái B́nh Dương quy tụ 12 nước tham gia, Nhật Bản đă thuyết phục thành công các nước tham gia kư kết c̣n lại duy tŕ thỏa thuận bằng cách đặt lại tên gọi và cải thiện hơn nữa các quy định vận hành, cho phép bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và việc quản lư dữ liệu tương phản với cách làm của Trung Quốc. Triển vọng kinh tế đầy hứa hẹn đến mức tân tổng thống Mỹ Biden đang nghĩ đến việc tham gia trở lại thỏa thuận này. Chỉ có điều như France Culture lưu ư, nếu Mỹ trở lại th́ kể từ giờ phải theo khuôn khổ do Tokyo vạch ra.
Tại châu Á-Thái B́nh Dương, cạnh tranh Trung-Nhật, tuy không ầm ĩ như giữa Mỹ với Trung Quốc, nhưng cũng không kém phần dữ dội. Trong nhăn quan nhiều nước tại châu Á, đặc biệt là vùng Đông Nam Á, Nhật Bản được xem như là một đối tác hào phóng, đáng tin cậy, chất lượng, minh bạch và tôn trọng môi trường hơn. Một sự tương phản rất rơ nét so với sáng kiến « Một vành đai, Một con đường » của Trung Quốc.
Sự khác biệt đó không chỉ trong thương mại, Nhật Bản dưới thời thủ tướng Shinzo Abe thể hiện sự tôn trọng luật pháp quốc tế, tự do lưu thông hàng hải. Trái với khái niệm « chủ quyền kỹ thuật số của Bắc Kinh » - vốn dĩ là một biện pháp cô lập người sử dụng tại Trung Quốc với thế giới bên ngoài - Nhật Bản xúc tiến khái niệm « tự do lưu thông dữ liệu trong sự tin tưởng ».
Có thể nói, trong khu vực, Nhật Bản đang trở thành quốc gia xúc tiến các « giá trị tự do » mà Donald Trump cho là lỗi thời và đă t́m cách « thanh lư ». Bốn năm Donald Trump và cách xử lư dịch bệnh thảm hại, đă làm cho uy tín của nước Mỹ bị sứt mẻ hơn bao giờ hết.
Thế nên, theo kết luận của ông Trương Triệt, nếu Joe Biden có muốn thiết lập lại mối quan hệ với châu Á, ông sẽ phải xem xét hợp tác chặt chẽ với Nhật Bản, mà việc đầu tiên phải làm là triển hạn thỏa thuận cho phép lính Mỹ tiếp tục đồn trú tại Nhật Bản.
Đối với Washington, điều khôn ngoan nhất có lẽ là Mỹ nên tiếp tục hỗ trợ chương tŕnh Đối tác phát triển cơ sơ hạ tầng có chất lượng do Nhật Bản thiết lập, một chương tŕnh được nhiều nước châu Á xem đấy như là một giải pháp thay thế cho dự án « Con đường tơ lụa » của Trung Quốc. Và nhất là, Hoa Kỳ có lẽ nên chấp nhận rằng mối tương quan lực lượng, giữa Washington và Tokyo, giờ đă khác xưa !
Games
