Miền Trung lúc nắng th́ nắng đến cháy da cháy thịt, lúc mưa th́ mưa ngập trời ngập đất. Thế mà một đời ông bà, cha mẹ tôi không bỏ đất mà đi, vẫn lam lũ như bụi tre sau nhà.
Có ai đă từng đi trên bờ đê vào mùa gặt mới thấy cơn gió mát đến nhường nào
ẢNH: TRƯƠNG QUANG NAM
Sau này đi xa tôi mới hiểu quê hương quan trọng với tôi đến nhường nào… Có những trưa nằm mơ nơi phố thị, giật ḿnh tỉnh dậy v́ cơn mưa bóng mây, ngó quanh chỉ là bốn bức tường, mà cứ ngỡ ḿnh đang nằm ở quê những ngày mùa, và ngoài kia mẹ phơi đầy sân thóc. Dù xa quê đă lâu, nhưng những kỷ niệm của tuổi thơ năm nào vẫn c̣n ám ảnh tôi trong mỗi giấc mơ…
Thuở c̣n nhỏ hay ngồi sau xe mẹ ra đồng. Miền Trung nắng rát mưa nhiều… Cho nên chỉ có những buổi sớm tôi mới cảm nhận được vẻ dịu dàng của miền Trung. Có ai đă từng đi trên bờ đê vào mùa gặt mới thấy cơn gió mát đến nhường nào. Cái mát từ ḍng sông, cái mát từ hơi sương buổi sớm cuốn theo từng cơn gió làm dịu đi những giọt mồ hôi.
Trên khắp đường thôn ngơ xóm phủ vàng một màu rơm óng ả. Bọn trẻ con đạp xe tới trường phải rướn người lên mới đạp qua những đoạn rơm phơi dày. Thi thoảng lại có đứa dừng lại gỡ, v́ rơm đă quấn đầy vào những mắt xích. Đất trời thơm mùi hương lúa mới. Chợt bắt gặp nụ cười của bà bán ḷng lợn đạp xe ngang qua mà cũng vui lạ. Sao dung dị và yên b́nh đến thế! Ta cảm nhận trong tiếng rao ấy là sự hân hoan mùa vụ, là no ấm đủ đầy.
Ngày mùa chỉ sợ nhất là những cơn mưa bóng mây, cứ đến và đi bất chợt. Có những buổi trưa trời đang nắng như đổ lửa bỗng mây ở đâu kéo đến trong chớp mắt. Cả nhà đang ngồi ăn cơm bỗng nháo nhào ra chạy thóc, người cào, người quét, người bê, ai cũng vội vă mong sao cho thóc khỏi ướt. Chỉ chốc lát sau trời quang mây tạnh, làm cho người lớn lại phân vân xem có đem phơi lần nữa không… Cũng có lần cơn giông kéo đến, nó nhanh tới nỗi chưa cào xong mưa rào đă kéo đến, bố vội vàng cầm những nắm rơm chặn lại nơi góc sân để giữ cho những hạt thóc khỏi trôi đi. Những hạt thóc ấy có khi phải phơi mất hai, ba hôm sau mới khô lại. Đấy là may mắn c̣n gặp hôm nắng ráo, chứ ông trời cứ mưa cho cả tuần liên tiếp th́ thóc lại mọc mầm hết…
Lại nhớ đến những ngày băo về đúng vào vụ gặt. Lúa trĩu bông đổ rạp xuống mặt đất, cánh đồng trắng xóa một màu nước, những giọt mưa cứ nối đuôi nhau rơi không ngưng nghỉ, nẫu cả ḷng cả ruột. Con châu chấu không c̣n đến một chỗ đậu, cố bám theo một nhánh củi khô mà lênh đênh theo ḍng lũ trôi đi. Bà ngồi thở dài, hai hốc mắt trũng sâu như đựng đầy cả mùa lũ. Ông buồn rầu ngồi bên cái điếu cày lơ mơ thả làn khói trắng lên nóc nhà. Trong góc giường con cóc vẫn kêu mưa...
Sau băo mẹ lại đi vớt lúa ngay cho thóc khỏi mọc mầm, ôi bao nhiêu mồ hôi nước mắt giờ c̣n lại chả là bao. Năm mất mùa, có lẽ những cơn đói ngày giáp hạt chẳng bao giờ tôi có thể quên. Bà tôi ngồi bên nồi khoai nước luộc nhường lại từng bát cơm trắng tinh khôi cho anh em chúng tôi. Giờ mỗi lần nhớ lại lần nào tôi cũng khóc, tôi khóc không phải v́ yếu đuối, cũng không phải v́ cái nghèo cái khó năm nào, mà khóc v́ thương bà. Những năm mất mùa tiếng rao ḷng lợn nghe cũng trĩu buồn sau mấy rặng tre.
Cơn băo năm ấy đă cuốn đi đàn lợn duy nhất của gia đ́nh tôi, cái đàn lợn mà cả năm dành dụm cho tôi vào đại học. Những tưởng nó cuốn phăng cả giấc mơ đi thật xa… Nhưng không, giấc mơ vẫn c̣n đấy. Sau băo mẹ lại làm việc quần quật, nh́n mái tóc bạc phơ và dáng mẹ gầy đi trông thấy. Chỉ những đêm sâu tôi nghe tiếng mẹ trở ḿnh thật nhẹ, tôi biết cơn đau lưng của mẹ lại tái phát. Mẹ đă nén cơn đau để nuôi lại giấc mơ cho tôi, tôi chỉ biết lặng im mà khóc, lặng im mà thương mẹ, lặng im mà nghe tiếng mọt trên mái nhà đục khoét vào đêm.
Như mầm cây lại lên sau mùa lũ, có lẽ những khó khăn năm nào lại càng làm tôi có thêm động lực, thêm cố gắng để bù đắp lại những hy sinh của bà của mẹ đă dành cho tôi. Xă hội ngày càng phát triển, tôi lớn lên rồi đi làm ăn xa, nên cũng đỡ đần được nhiều cho mẹ. Chỉ thương bà, bà giờ không c̣n trên cơi đời này nữa, nhiều lúc bưng bát cơm trắng muốt lại nhớ tới nồi khoai nước năm nào mà thương bà đến ứa nước mắt. Có những chiều ngồi trên gác thượng, giữa phố xá đông đúc mà nỗi cô đơn đến rợn ḷng. Mắt dơi măi về một vệt khói chiều phía cuối trời xa, phía ấy là quê ḿnh, và giờ cũng đang mùa gặt.
