Núi non hùng vĩ bao phủ bởi màu xanh cây lá khi đất trời sang thu. Những thân cau gầy vươn cao như muốn ôm lấy mây ngàn. T́nh người miền sơn cước níu chân lữ khách, quyến luyến phút chia ly...
Ruộng bậc thang ở xứ ngàn cau
ẢNH: TRANG THY
Bóng chiều nghiêng rồi dần tắt như mẹ thiên nhiên gom tơ vàng lấp lánh cho gió cuốn về nơi cuối trời. Chim sải cánh bay về núi sau ngày rong ruổi chốn xa xôi. Ḷng tôi dậy lên nỗi nhớ miền núi non điệp trùng ở miền cao tỉnh Quảng Ngăi. Nơi ấy là huyện Sơn Tây với những tộc người Ca Dong, Cor, Hrê, Kinh sống ḥa hợp trong bản làng giữa núi rừng. Theo lời nhắn nhủ của người bạn, tôi đến và lưu lại nơi này vào những ngày thu trước.
Nét đặc trưng nơi đây là cây cau hiện diện trong vườn nhà và khắp núi đồi nên được mệnh danh là xứ ngàn cau. Cau gắn bó với bao kiếp người từ thuở lọt ḷng đến khi ĺa đời về với tổ tiên. Thân cau già rắn chắc dùng làm cột nhà, làm kho chứa lúa. Lá cau lợp mái nhà che mưa nắng qua những ngày ấm lạnh. Mo cau dùng làm ly uống nước, làm chén ăn cơm và mang cơm nắm trong những buổi trèo đèo, lội suối lên nương hay săn thú rừng. Quả cau được bán, trao đổi những vật dụng thiết yếu trong cuộc sống thường ngày. Cau với trầu dâng cúng tổ tiên và mời nhau “cho môi đỏ, thắm nghĩa đậm t́nh”. Dáng cau vươn thẳng, hương hoa cau thơm ngát là đề tài cho nghệ sĩ sáng tác thi ca lay động con tim của bao người…
Sơn Tây núi non điệp trùng dưới trời thu xanh thẳm. Chim hót véo von trong ṿm cây ḥa cùng gió ngàn xào xạc. Nước từ khe, suối róc rách chảy qua vách đá tựa tiếng đàn Krâu ḥa cùng điệu dân ca Ranghé, Kalêu ngân vọng xa xa. Những cung đường uốn lượn như tranh vẽ. Đèo dốc trập trùng, mây trắng vờn bay trên đỉnh núi, đẹp mơ màng. Những bộ trang phục thổ cẩm được dệt từ đôi tay khéo léo của phụ nữ Ca Dong, Hrê và Cor như điểm thêm sắc vào màu xanh núi rừng. Những thửa ruộng bậc thang nối nhau trùng điệp, nhà sàn bên sườn núi đẹp tựa bức tranh thủy mặc làm cho lữ khách đắm say. Hồ chứa nước thủy điện Đăk Drinh như tấm gương khổng lồ phẳng lặng soi bóng núi đồi hùng vĩ. Những khe nhỏ từ ḷng núi góp nước thành suối đổ vào sông Drinh để bàn tay và khối óc bao người xây dựng thủy điện ḥa vào lưới điện quốc gia. Sông Drinh góp nước với ba ḍng là sông Rhe, Xà Ḷ và sông Tang tạo nên Trà Giang thơ mộng tắm mát cho nhiều cánh đồng ở Quảng Ngăi. Sản vật từ những ḍng sông: cá niên, don, cá bống cát, thài bai… được chế biến nhiều món ngon khiến cho người đời xuưt xoa khen ngợi khi thưởng thức. Ḍng nước trong xanh sau khi lắng đọng phù sa nâng cánh tâm hồn bao thi sĩ dâng cho đời những vầng thơ trác tuyệt, lưu măi với thời gian.
Tiết thu, núi rừng se lạnh. Nhưng tấm chân t́nh của người vùng cao làm ấm ḷng khách phương xa. Những cụ già với làn da sạm đen, cơ thể rắn chắc như thân cau già niềm nở chuyện tṛ dưới mái nhà sàn. Cuộc đời các cụ trải qua bao thăng trầm bên núi rừng nên tỏ tường lắm chuyện để kể lại cho cháu con. Chiến tranh loạn lạc, cư dân trong làng lẩn vào rừng cây, hang đá tránh bom đạn. Bao người xót ḷng khi máy bay Mỹ rải chất độc hóa học hủy diệt rừng xanh. Mắt họ đẫm lệ, nháo nhác như chim mất tổ, chấp chới giữa trời bao la. Chiến tranh đi qua, họ cùng nhau dựng lại ngôi nhà sàn, ươm trồng những mầm cau. Rừng lại xanh mướt giữa đất trời miền sơn cước. Những thân cau gầy vươn cao như muốn ôm lấy mây ngàn. Bản làng rộn ràng niềm vui. Tiếng đàn Krâu ḥa cùng điệu dân ca Ranghé, Kalêu với những bước chân nghiêng ngả bên ánh lửa hồng trong đêm hội...
Sơn Tây vẫy gọi những người con miền xuôi đến với núi rừng. Họ là giáo viên vượt núi trèo đèo mang tri thức đến với trẻ em vùng cao, là chiến sĩ công an ǵn giữ yên vui cho bản làng... Họ tựa nhịp cầu kết nối t́nh cảm đôi miền xuôi - ngược. Đêm thu se lạnh. Tôi cùng những người bạn miền xuôi sinh sống nơi này nhâm nhi rượu nếp cẩm, thưởng thức món cá ch́nh nấu chuối rừng bên suối nước Lác. Từng giọt rượu phảng phất hương rừng từ loại nếp có màu tím sẫm được trồng bên dốc núi cheo leo, thấm dần vào cơ thể. Thịt cá ch́nh ngọt thơm ḥa cùng vị chát của chuối lưu măi nơi đầu lưỡi. Gió núi như tiếng th́ thầm của rừng đêm vọng về. Nước suối ŕ rầm chảy tựa lời ru đại ngàn tự cả ngàn năm. Đêm ấp áp nghĩa t́nh lưu trong ḷng bao thương nhớ.
Ngày lại lên khi đêm ch́m sau đỉnh núi mờ xa. Tôi ngắm nh́n dáng cau vươn thẳng lên trời xanh khi rời xứ sở ngàn cau. Nụ cười của sơn nữ e ấp sau vách nhà sàn. Những cái nắm tay thật chặt của người già và bạn bè như lời nhắn nhủ với miền xuôi rằng, dẫu cách trở nhưng ḷng không xa cách. Cơi ḷng chợt bâng khuâng, chẳng muốn chia xa.
