(H́nh: Sticker Mule/Unsplash)
"Ôi, đúng là bọn người ngu ngốc, kém hiểu biết, hoàn toàn sai lầm!". Chắc chắn trong cuộc đời, không ít lần bạn nghe được câu nói này, thậm chí đó là câu giành cho bạn, nếu nó được nói sau lưng bạn.
"Không có mợ, chợ vẫn đông"
Walter Damrosch trở thành vị nhạc trưởng, chỉ huy nguyên giàn nhạc từ tuổi 20. Người nhạc trưởng trẻ tuổi đầy quyết tâm và nghị lực, luôn nghĩ ḿnh có tài, là linh hồn của ban nhạc và là người không thể thiếu được. Trong một buổi tập, Walter quên mang theo đũa của nhạc trưởng. Anh định cử người về nhà lấy, nhưng người thư kư nói:
"Không sao, chỉ là một chiếc đũa, mượn là có ngay thôi mà!"
Walter cảm thấy hơi kỳ kỳ, v́ anh luôn nghĩ, ngoài anh ra, ai có mà đem theo đũa nhạc trưởng được! Nhưng anh đă lầm. Vừa cất tiếng hỏi, ba cây đũa được mang lên. Đó là đũa của một nghệ sĩ cello, một người chơi piano và một người kéo violin. Và khi sở hữu đũa nhạc trưởng, nghĩa là họ có thể làm điều khiển giàn nhạc. Lúc này, Walter chợt hiểu rằng, hóa ra anh không phải là nhân vật không thể thay thế.
"Nhiều người đă làm việc trong bí mật và sẵn sàng thay thế tôi bất cứ lúc nào", vị nhạc trưởng này nghĩ.
Câu chuyện của nhạc trưởng người Mỹ kể trên, giúp cho mọi người hiểu ra rằng trên thực tế, dù bạn có tài giỏi đến đâu, xuất chúng đến cỡ nào, th́ nếu không có bạn, sáng mai mặt trời vẫn mọc, cuộc sống vẫn diễn ra b́nh thường, và một ai đó sẽ đứng vào vị trí của bạn. Dân gian Việt Nam có câu
"Không có mợ, chợ vẫn đông" cùng mang ư nghĩa trên.
"Bạn càng coi trọng, đặt nặng bản thân, kết quả sẽ chỉ khiến cho bạn sẽ thất vọng mà thôi", Walter Damrosch đúc kết.
Một nhạc trưởng dù tài giỏi đến đâu cũng không phải là nhân vật không thể thay thế. (H́nh minh họa: Kazuo Ota/Unsplash)
Kim cương hay than ch́?
Trên thực tế không ít người luôn cho rằng ḿnh là người
"biết tuốt" và tự đưa ḿnh lên một bậc cao hơn người khác. Dưới con mắt của những người này, những ǵ họ làm đều
"cao siêu" hơn kẻ khác. Thậm chí, một chút kiến thức cũng có thể tạo ra cho họ sự tự tin thái quá.
Trong tác phẩm
"The Sea Wolf" của nhà văn Jack London:
"Mọi người đều coi ḿnh như một viên kim cương, nhưng với những người khác, nó chỉ là một dạng khác của kim cương, đó là than ch́". Nhiều người luôn lầm tưởng rằng ḿnh rất khác biệt với người khác, nhưng lại không biết rằng trong ḷng người khác, bạn cũng chỉ…là b́nh thường thôi!
Cũng có thể v́ một lư do nào đó, một cá nhân được người khác nâng lên.
"Này, cậu ta biết nhiều thứ, hăy theo mà học"! Một người ở vị trí quản lư nói với các nhân viên về một nhân viên khác. Đến khi mọi người
"theo mà học" anh ta, mới vỡ lẽ, anh ấy chỉ
"học lóm" người này một ít, người kia một ít, rồi ráp lại thành…của ḿnh. Nhưng
"lỡ" được xem là
"biết nhiều thứ" nên anh chàng kia luôn cứ phải sống trong mắt người khác, hơn là chính bản thân ḿnh. Thực chất, nền tảng kiến thức của anh không cao hơn người khác. Có điều, anh tự làm cho nó cao hơn và không khéo léo để nhận được một lời tán dương thiếu cơ sở.
Trong tâm lư học, hiệu ứng
Dunning–Kruger (lấy tên của hai nhà tâm lư xă hội học Dunning và Justin Kruger) là một dạng
"thiên kiến nhận thức" (cognitive bias) trong đó mọi người đánh giá khả năng nhận thức của họ cao hơn năng lực thực tế. Sự thiên vị nhận thức này chịu ảnh hưởng của
"ảo tưởng tự tôn"(illusory superiority), xuất phát từ việc mọi người không thể nhận ra sự thiếu khả năng của họ. (Theo Wikipedia).
Hai nhà tâm lư David Dunning và Justin Kruger mô tả,
thiên kiến nhận thức của ảo tưởng tự tôn là kết quả của một ảo tưởng trong nội tâm những người có khả năng thấp và từ sự hiểu lầm bên ngoài ở những người có khả năng cao; c̣n gọi là "Sự tính toán sai của người không đủ năng lực bắt nguồn từ một lỗi của bản thân, trong khi tính toán sai của những người có năng lực cao bắt nguồn từ lỗi của người khác".
Một điều không ai phủ nhận, nếu bạn là người hiểu cao, biết rộng, bạn hoàn toàn tự hào về điều đó. Ngược lại, coi chừng bạn cũng chỉ là
"viên than ch́".
Hiệu ứng Dunning-Kruger chỉ ra rằng, những người hay đánh giá cao bản thân ḿnh so với thực tế, thường là người kém hiểu biết.
Sống bằng chính bản thân ḿnh
Nhà tâm lư học người Nga Vladimir Kirillovich từng nói.
"Sống trong mắt người khác c̣n tệ hơn sống trong ḷng chính ḿnh. Khi bạn đánh giá quá cao địa vị của ḿnh trong ḷng người khác, thậm chí đánh giá quá cao mối quan hệ của bạn với người khác, điều chờ đợi sẽ là nỗi thất vọng lớn".
Tuy vậy, ai cũng có ḷng tự trọng, và việc tự đánh giá thấp ḿnh không phải là bài học tu dưỡng. Nhưng đừng đánh giá ḿnh quá cao so với những ǵ ḿnh có, mới là cách để rèn luyện ḿnh trở thành người
"trưởng thành về mặt tinh thần". Nói cách khác, hăy sống bằng chính bản thân ḿnh, đừng nên kiêu ngạo, thậm chí một chút khiêm tốn cũng là cách để nhận được cặp mắt thiện cảm trong ḷng mọi người, hơn là tự cho ḿnh là
"trung tâm của vũ trụ".
Hăy là chính bản thân ḿnh, tự tin làm những việc trong khả năng và đừng so đo tính toán thiệt hơn với người khác. Khi đó, bạn không cần phải sống dưới mắt của người khác. Bạn sẽ được tôn trọng hơn, khi bạn là chính bạn.
Games
