Những điều người già nên tránh

[trungthuc]

Con người khi về già, các bộ phận trong cơ thể đều lão hóa, yếu đi. Một số điều sau đây luôn ẩn chứa những hiểm họa bất ngờ mà người cao tuổi cần phải lưu tâm đề phòng.

1. Không nên tập luyện vào lúc sáng sớm
Người ta vẫn có quan niệm cho rằng tập luyện vào buổi sáng là tốt vì không khí trong lành. Điều đó không thật sự đúng. Vì từ 4-6 giờ sáng theo quy luật của đồng hồ sinh học của người già, với thân nhiệt đang cao, huyết áp tăng, thận thượng tuyến tố cũng cao gấp 4 lần buổi tối, nếu vận động mạnh, chạy hoặc đi bộ nhiều gặp gió lạnh, tim dễ bị ngừng đập.

Đã có không ít cụ đi bộ buổi sáng sớm về ra mồ hôi, tắm xong huyết áp tăng đột ngột, đứt mạch máu não, đột quỵ luôn. Tốt nhất là nên tập vào chiều tối, tuy không khí không được trong sạch như sáng sớm nhưng vẩn an toàn hơn.

2. Đang ngủ không nên trở dậy vội vàng
Thần kinh người già thường chậm chạp. Lúc ngủ muốn dậy đi tiểu hoặc có ai gọi đang ở tư thế nằm mà trở dậy ngay, hoặc đứng dậy luôn dễ làm cho huyết áp tăng đột ngột, dễ dẫn đến đứt mạch máu não. Vì vậy, đang ngủ khi có việc cần dậy phải từ từ làm theo 3 bước, mỗi bước khoảng nửa phút. Bước 1, khi tỉnh giấc hãy nhắm mắt lại nằm thêm nửa phút. Bước 2, ngồi dậy tại giường nửa phút xoa tay, xoa chân. Bước 3, cho hai chân chạm đất hoặc chạm nền nhà nửa phút rồi mới đứng dậy đi.

3. Không nên ngoái đầu một cách đột ngột
Người già mạch máu thường xơ cứng, thành mạch dày hẹp và sự đàn hồi kém. Nếu đột nhiên quay ngoắt đầu về phía sau, mạch máu ở cổ bị chèn ép, động mạch vốn đã hẹp bị chèn ép lại càng hẹp hơn cộng thêm thần kinh giao cảm bị kích thích mạnh làm mạch máu co lại, máu lưu thông chậm làm não thiếu máu cục bộ, thiếu ôxy nên bị choáng, hoa mắt, chóng mặt, có người đã bị ngã té. Vậy đang đứng hoặc đang đi có ai gọi từ phía sau, chớ có quay ngoắt đầu lại ngay mà nên quay chầm chậm. Tốt nhất là xoay cả người lại, tránh chỉ quay đầu.

4. Không nên đứng co một chân để mặc quần
Xương của người già thường bị xốp rổng do thiếu canxi. Nếu không bị xốp thì xương cũng bị giòn. Khi mặc quần mà đứng co chân để xỏ từng chân vào ống quần dễ bị té ngã do mất thăng bằng hoặc do vướng vào quần. Người cao tuổi khi ngã thì dễ bị gãy xương, dập xương. Khi mặc quần tốt nhất là nên ngồi trên ghế hoặc trên giường. Trong nhà tắm nếu không có chỗ ngồi thì phải dựa mông vào một bên tường để giữ thăng bằng cho khỏi ngã. Nhiều người bị ngã gãy xương ống chân, dập xương chậu vì đứng co chân mặc quần. Nên nhớ bị gẩy xương ở tưởi già rất khó để phục hồi bình thường và dể bị viêm loét thêm.

5. Không nên quá ngửa cổ về phía sau
Có lần một ông già đã về hưu cạnh nhà tôi, sức khỏe tốt, khi ăn tối xong ngồi nghỉ trên ghế tựa, có lẽ do mỏi cổ nên ông đã ngửa cổ về phía sau hơi quá sâu nên bị xỉu luôn. Khi con cháu biết thì nửa người bên phải của ông đã bị liệt, nước mũi nước dãi chảy ròng ròng và không nói được nữa, phải đưa ngay vào viện cấp cứu. Trường hợp này là do gần mạch máu nơi cổ có nhiều đốt xương, bình thường giữa các đốt có chất nhờn bôi trơn nhưng về già chất bôi trơn kém đi, các đốt xương trở nên sắc cạnh. Khi ngửa cổ ra phía sau quá giới hạn cho phép, phần xương sắc cạnh đó làm tổn thương đến mạch máu, hạn chế lượng máu đưa lên não gây ra thiếu máu não làm ngất xỉu. Vì vậy, người già khi ngồi ghế tựa không nên ngửa cổ quá mức về phía sau.

6. Không nên thắt dây lưng quá chặt
Vùng bụng quanh dây lưng là nơi gần dạ dày, ruột non, ruột già, trực tràng và hậu môn. Dây lưng mà thắt chặt quá sẽ chèn ép các mạch máu bụng, cản trở máu lưu thông, đoạn trực tràng gần hậu môn có thể dễ bị lòi ra ngoài khi đi đại tiện mà người ta thường gọi là "lòi dom".
Dây lưng thắt chặt mạnh, dạ dày, ruột non luôn ở trạng thái chịu sức ép ảnh hưởng xấu đến việc tiêu hóa. Vì vậy, không nên thắt chặt dây lưng và tốt nhất là dùng dây đeo quần qua vai, tiếng Pháp gọi là "bretelles" (bờ rơ ten). Bình thường ở nhà chỉ nên mặc quần ngủ lồng dây thun, không nên mặc quần âu cứ phải thắt dây lưng làm cho bụng luôn bị gò bó.

7. Khi đi đại tiện không nên rặn quá mức
Táo bón là hiện tượng thường gặp ở người già, do uống nước không đủ. Tâm lý khi đi đại tiện không ai muốn ở lâu trong nhà vệ sinh nên thường muốn rặn mạnh để đi cho nhanh nhưng nếu rặn quá sức, mặt mũi đỏ gay, sẽ rất nguy hiểm. Các khảo nghiệm về y học đã cho biết khi rặn mạnh dễ gây ra giãn tĩnh mạch ở hậu môn, làm xuất huyết nội. Nhưng điều quan trọng hơn là huyết áp sẽ tăng có thể dẫn đến tai biến mạch máu não và nhồi máu cơ tim. Để đỡ phải rặn khi đi ngoài, người già cần ăn nhiều rau quả, chuối, khoai, uống nhiều nước để chống táo bón.

8. Không nên nói nhanh, nói nhiều
Một số khoa học gia Mỹ phát hiện khi người ta nói chuyện bình thường dù chỉ là chuyện vui nhẹ nhàng, các tế bào trong cơ thể vẫn chịu tác động và ảnh hưởng đến huyết áp.
Thử nghiệm khoa học với 100 người mỗi người đọc 2 trang tài liệu với tốc độ nhanh chậm khác nhau. Kết quả cho thấy người đọc tốc độ vừa phải thì huyết áp, nhịp tim bình thường. Người đọc nhanh quá, đọc liến thoắng thì lập tức huyết áp tăng, nhịp tim tăng nhưng khi đọc thong thả trở lại, huyết áp, nhịp tim lại giảm xuống. Qua đó chúng ta thấy người già nên nói ít, nói chậm thì có lợi cho sức khỏe. Những cụ nào bị bệnh tim mạch, bị huyết áp cao càng phải nói chậm, nói ít.

9. Đề phòng bị "chuột rút" hay "vợp bẻ".

Chuột rút hay vọp bẻ là cảm giác đau gây ra bởi sự co rút, thường là co cơ do lạnh hay hoạt động quá sức. Việc sức khỏe giảm sút hoặc bị ngộ độc cũng có thể gây ra chứng "chuột rút" này, đặc biệt ở dạ dày.

Thường thì có hai nguyên nhân chính dẫn đến chuột rút là thiếu ôxy ở cơ bắp hoặc thiếu nước và muối ăn. Các rối loạn điện giải có thể gây ra chuột rút gồm bị hạ canxi máu (thiếu canxi) hoặc hạ kali máu (thiếu kali), chẳng hạn như khi ra mồ hôi quá nhiều mà không được bù đắp.

Ở phụ nữ, sự hành kinh cũng gây ra triệu chứng chuột rút với mức độ nhất định tại vùng bụng gây đau lan tỏa ra thắt lưng và đùi. Lý do là vì máu phải chạy qua cổ tử cung nhiều hơn. Một số phụ nữ mang thai cũng hay bị chuột rút, nhiều nhất là vào ban đêm. Chuột rút do thiếu ôxy có thể được chữa bằng việc hít thở sâu và làm giãn cơ. Chuột rút do bị thiếu nước và muối ăn có thể chữa bằng việc giãn cơ, uống thêm nước và ăn thêm muối. Khi đã bị chuột rút thì phải làm dịu cơn đau bằng các động tác đơn giản như sau:

- Nếu chuột rút ở bắp chân thì kéo thẳng chân ra, đồng thời ấn mạnh phần cuối của bắp chân trên một mặt phẳng cứng. Nếu bị rút ở đùi thì nhờ người khác dùng một tay đỡ gót chân để làm cho đầu gối của mình căng thẳng, tay kia ấn đầu gối xuống dưới. Sau đó xoa bóp vùng bị chuột rút.
- Nếu bị chuột rút ở bàn chân thì cầm đầu bàn chân kéo nhẹ rồi đứng dậy và đứng thẳng người một lúc nhưng không cho gót chạm đất.
- Có thể dùng dầu xoa bóp vùng bị chuột rút đồng thời bắt cơ bắp làm việc nhẹ nhàng đến khi hết bị chuột rút. Tắm nước nóng cũng tốt, giúp các cơ giãn ra, lấy lại tính đàn hồi.
- Chuột rút ở bàn tay tuy ít xảy ra nhưng có thể gặp ở những người phải sử dụng bàn tay với động tác lặp đi lặp lại trong thời gian dài (nhà văn, người chơi vĩ cầm...). Hãy kéo nhẹ các ngón, rồi xoa bóp bàn tay.

Cũng có thể phòng ngừa chứng chuột rút bằng cách uống thêm nhiều nước, ăn đủ muối khoáng hoặc cung cấp các chất này thường xuyên sau khi ra mồ hôi. Trước khi bơi lội hay hoạt động thể thao, cần khởi động trước để điều hòa tuần hoàn máu, tránh tiếp xúc với nước lạnh đột ngột, ăn uống đủ dinh dưỡng để giữ ấm cơ thể.

10. Không nên quá xúc động
Đối với người già, mạch máu đã lão hóa nếu bị xúc động mạnh, quá giận dữ hoặc quá vui thì dễ bị nhồi máu cơ tim và đứt mạch máu não. Do đó, người già không nên xúc động nhiều, tránh mọi sự tức giận, buồn phiền mà cần sống thanh thản, hòa nhã, vui vẻ, bỏ qua hết mọi chuyện nào có ảnh hưởng đến tâm lý, sức khỏe.
Có một câu nói rất hay: "Đừng để chết vì thiếu hiểu biết". Vì thật ra đã có rất nhiều người chết vì thiếu kiến thức hiểu biết kể cả những người còn trẻ.

Qua sự kiến thức ít ỏi của bản thân, qua kinh nghiệm cuộc sống và qua tham khảo các tài liệu y học mới nhất của nước ngoài, mong rằng với bài viết ngắn này sẽ giúp các bậc cao niên sống lâu, sống khỏe, sống vui tăng thêm nhiều tuổi thọ.

B/s NGUYỄN VĂN ĐỨC