Chuyện ǵ đang diễn ra tại Bắc Ireland? Đó là bạo động. Bạo động lại diễn ra ở Bắc Ireland, nút thắt của vấn đề cho ngày càng khó gỡ, mâu thuẫn ngày càng chồng chất và tạo ra hỗn độn. Tương lai sẽ đi về đâu?
Người bạo động đă ném gạch, pháo hoa và bom xăng vào cảnh sát, cướp ôtô và xe buưt rồi đốt. Cảnh sát đă phải đáp trả bằng đạn cao su và phun ṿi rồng. Cảnh tượng đó đă diễn ra suốt một tuần qua trên đường phố Bắc Ireland (Vương quốc Anh), AP miêu tả.
Không khí tạm thời b́nh yên hơn vào tối 9/4, khi các nhà lănh đạo kêu gọi sự b́nh tĩnh trước thông tin Hoàng thân Philip, chồng của Nữ hoàng Anh Elizabeth II, vừa qua đời ở tuổi 99. Dù vậy, các nhóm bạo động nhỏ vẫn tấn công lẻ tẻ vào cảnh sát bằng đồ vật và đốt ôtô ở thành phố Belfast.
Những cảnh hỗn loạn này đă gợi lại kư ức về nhiều năm xung đột giữa các tín đồ Công giáo và Tin lành tại Bắc Ireland, c̣n được gọi là The Troubles (tạm dịch: Giai đoạn rối loạn). Một thỏa thuận ḥa b́nh năm 1998 được đưa ra để chấm dứt bạo lực quy mô lớn nhưng vẫn không giải quyết được căng thẳng từ gốc rễ ở Bắc Ireland.
Những người bạo loạn theo chủ nghĩa Dân tộc và Trung thành xung đột với nhau tại bức tường ḥa b́nh ở Lanark Way ở Tây Belfast, Bắc Ireland. Ảnh: AP.Tại sao lại có bạo lực ở Bắc Ireland?
Về địa lư, Bắc Ireland là một phần của đảo Ireland. Về mặt chính trị, nơi đây là một phần của Vương quốc Anh. Ireland được đă giải phóng khoảng 100 năm trước, sau nhiều thế kỷ bị thống trị bởi nước Anh và và các liên minh.
26 trong số 32 quận hợp nhất một quốc gia độc lập (về sau là Cộng ḥa Ireland), đa số là người Công giáo La Mă. Sáu quận ở phía bắc, nơi đạo Tin lành chiếm đa số, vẫn thuộc Vương quốc Anh (Bắc Ireland).
Một bộ phận nhỏ người Công giáo ở Bắc Ireland bị phân biệt đối xử trong công việc, nhà ở và các khu vực khác ở những nơi có người theo đạo Tin lành điều hành. Vào những năm 1960, một phong trào dân quyền của người Công giáo đ̣i thay đổi, nhưng vấp phải phản ứng gay gắt từ chính phủ và cảnh sát. Một số người thuộc cả hai phe Công giáo và Tin lành đă thành lập các nhóm vũ trang, khiến bạo lực leo thang bằng các vụ đánh bom và xả súng.
Ảnh chụp ngày 5/5/1981 khi quân đội Anh đụng độ với những người biểu t́nh tại một khu vực thống trị của Công giáo ở Belfast, Bắc Ireland. Ảnh: AP.
Năm 1969, quân đội Anh được triển khai tới, ban đầu là để ǵn giữ ḥa b́nh. T́nh h́nh trở nên tồi tệ thành một cuộc xung đột giữa các chiến binh Cộng ḥa Ireland muốn thống nhất với miền Nam, nhóm dân quân trung thành t́m cách giữ chân Bắc Ireland lại Vương quốc Anh; và quân đội Anh.
Trong ba thập kỷ xung đột, hơn 3.600 người, đa số là dân thường, đă thiệt mạng trong các vụ đánh bom và xả súng. Hầu hết vụ việc đều xảy ra ở Bắc Ireland, c̣n quân đội Cộng ḥa Ireland cũng từng ném bom ở London và các thành phố khác của Anh.
Mâu thuẫn đă tạm kết thúc
Tới những năm 1990, sau nhiều cuộc đàm phán bí mật và với các nỗ lực ngoại giao của Ireland, Anh và Mỹ, các bên tham chiến đă đạt được một thỏa thuận ḥa b́nh. Từ khi thỏa thuận về Thứ Sáu Tuần Thánh năm 1998 được kư, các lực lượng dân quân đă hạ vũ khí và thành lập một chính phủ chia sẻ quyền lực Công giáo và Tin lành cho người Bắc Ireland.
Dù vậy, t́nh trạng của Bắc Ireland vẫn bị bỏ ngỏ: nó sẽ vẫn là của Anh chừng nào đó là mong muốn của đa số, nhưng không loại trừ một cuộc trưng cầu dân ư về sự thống nhất trong tương lai.
Thủ tướng Anh Tony Blair, Thượng nghị sĩ Mỹ George Mitchell và Thủ tướng Ireland Bertie Ahern, chụp cùng nhau sau khi họ kư Thỏa thuận Thứ Sáu Tuần Thánh v́ ḥa b́nh ở Bắc Ireland vào ngày 10/4/1998. Ảnh: AP.
Trong khi ḥa b́nh về cơ bản đă trở lại, các nhóm vũ trang nhỏ vẫn tấn công lực lượng an ninh, và phát động bạo lực đường phố theo giáo phái. Về mặt chính trị, thỏa thuận chia sẻ quyền lực đă có những giai đoạn thành công và thất bại.
Chính quyền Belfast sụp đổ vào tháng 1/2017 v́ một dự án năng lượng xanh bị trục trặc. Rạn nứt diễn ra giữa các đảng chủ trương ở lại vương quốc và các đảng theo chủ nghĩa dân tộc muốn ly khai. Xung đột trải rộng từ các vấn đề văn hóa và chính trị, bao gồm cả ngôn ngữ Ireland. Chính phủ Bắc Ireland đă tiếp tục hoạt động vào đầu năm 2020, nhưng đâu đó vẫn c̣n sự ngờ vực sâu sắc từ hai phía.
Ảnh hưởng của Brexit trên đảo Ireland
Bắc Ireland đă được gọi là "đứa trẻ rắc rối" của Brexit, sau cuộc chia tay của Vương quốc Anh với Liên minh châu Âu. Là phần duy nhất của nước Anh có biên giới với một quốc gia EU là Cộng ḥa Ireland, đó là vấn đề khó giải quyết nhất sau khi Anh bỏ phiếu rời khối vào năm 2016.
Biên giới Ireland vốn mở rộng, qua đó người dân và hàng hóa được lưu thông tự do, đă làm nền tảng cho tiến tŕnh ḥa b́nh, cho phép người dân ở Bắc Ireland cảm thấy như ở nhà, dù là ở Ireland hay Vương quốc Anh.
Biển kêu gọi trên một con đường cũ từ Belfast đến Dublin gần với biên giới Ireland ở Newry, Bắc Ireland hôm 16/10/2019. Ảnh: AP.
Sự cứng nhắc của chính phủ bảo thủ của Anh về một "Brexit cứng" đă đưa quốc gia này ra khỏi trật tự kinh tế của EU, đồng thời tạo ra các rào cản mới. Cả Anh và EU đều đồng ư rằng không nên có biên giới ở đảo Ireland v́ sẽ rủi ro cho tiến tŕnh ḥa b́nh. Phương án thay thế được đề xuất là đặt biên giới ở biển Ireland, đoạn giữa Bắc Ireland và phần c̣n lại của Vương quốc Anh.
Anh cảnh báo rằng phương án này làm suy yếu vị trí của Bắc Ireland trong Vương quốc Anh và có thể thúc đẩy các lời kêu gọi thống nhất Ireland.
Lư do bạo lực lại xuất hiện
Bạo lực phần lớn xảy ra ở các khu vực theo đạo Tin lành trong và xung quanh thành phố Belfast và thành phố thứ hai của Bắc Ireland, Londonderry. Hỗn loạn sau đó lan sang các khu dân cư Công giáo.
Anh rời khỏi thị trường kinh tế của EU vào ngày 31/12, và các thỏa thuận thương mại mới nhanh chóng trở thành căng thẳng đối với những người Bắc Ireland muốn ở lại Vương quốc Anh. Đại dịch Covid-19 làm trầm trọng t́nh trạng thiếu hụt hàng hóa ở các siêu thị. Nhân viên biên pḥng đă tạm thời rút khỏi các cảng Bắc Ireland vào tháng 2 sau khi các h́nh vẽ bậy đe dọa xuất hiện nhằm vào công nhân cảng.
Ảnh chụp 3 người đi ngang qua h́nh vẽ graffiti ủng hộ Brexit ở tây Belfast, Bắc Ireland. Ảnh: AP.
Thủ tướng Anh Boris Johnson cố gắng giảm nhẹ những thay đổi do việc rời khỏi EU. Một số người trong nhóm trung thành với Vương quốc Anh cảm thấy t́nh trạng chia cắt với phần c̣n lại của đất nước đang đe dọa họ.
"Nhiều người trung thành tin rằng, thực tế Bắc Ireland đă không c̣n là một phần của Vương quốc Anh như trước nữa”, giáo sư chính trị Henry Patterson của Đại học Ulster trả lời AP.
Trong khi đó, các nhóm vũ trang ngoài ṿng pháp luật vẫn tiếp tục hoạt động như các băng nhóm tội phạm ma túy và vẫn gây xáo trộn cộng đồng, dù các nhóm dân quân chính phủ nhận họ tham gia gây bất ổn.
Phần nhiều những người tham gia vào vụ bạo lực là thanh thiếu niên và thậm chí trẻ em mới 12 tuổi. Chúng lớn lên sau giai đoạn The Troubles, sống ở những khu vực nghèo đói và thất nghiệp ở mức cao và những nơi chia rẽ vẫn chưa được hàn gắn. Hai thập kỷ sau Thứ Sáu Tuần Thánh, “bức tường ḥa b́nh” bằng bê tông vẫn ngăn cách các khu vực Công giáo và Tin lành của tầng lớp lao động ở Belfast.
Đại dịch Covid-19 đă gây thêm nhiều thiệt hại mới về kinh tế, gián đoạn giáo dục, khiến mọi việc hỗn độn hơn.
Bất chấp những lời kêu gọi ḥa b́nh từ các nhà lănh đạo ở Belfast, London, Dublin và Washington, nút thắt của các vấn đề rất khó giải quyết.
“Người ta bị tước đoạt nhiều thứ, và cảm thấy như thể họ không c̣n ǵ để mất. Khi ai đó dùng mạng xă hội để kêu gọi 'Đủ rồi, hăy đứng lên bảo vệ Ulster', nhiều người sẽ hưởng ứng ngay", Katy Hayward, giáo sư chính trị tại Đại học Queen Belfast, cho biết.
VietBF@ sưu tập.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
