Phát hiện mới về đại dịch do virus corona tấn công 20.000 năm trước. Kết quả một nghiên cứu mới được công bố cho thấy một đại dịch cổ xưa từng quét qua khu vực Đông Á, tạo ra 42 gene đột biến trong bộ ADN của người dân ở đây giúp chống lại virus corona.
Các nhà khoa học đă t́m thấy bằng chứng đại dịch do các loại virus corona từng quét qua khu vực Đông Á khoảng 20.000 năm trước. Đại dịch cổ đại này nghiêm trọng tới mức nó để lại dấu ấn trong ADN của con người mà tới nay vẫn có thể quan sát được.
Nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí khoa học Current Biology cho thấy đại dịch cổ đại do virus corona gây ra đă từng hoành hành trong nhiều năm. Điều này có nghĩa Covid-19, nếu không sớm được kiểm soát thông qua tiêm chủng, có khả năng mang tới tác động tương tự.
"Chúng ta nên lo ngại trước thông tin này. Dịch bệnh đang xảy ra lúc này có thể sẽ tiếp tục trong nhiều thế hệ con cháu", David Enard, nhà sinh vật học tiến hóa từ Đại học Arizona, người đứng đầu nhóm nghiên cứu, cho biết, theo New York Times.
Lần theo lịch sử virus corona
Bất chấp những tiến bộ về khoa học công nghệ, các nhà nghiên cứu vẫn chưa thể truy vết về lịch sử quá xa của virus corona.
Trong hơn 20 năm qua, 3 chủng virus corona đă biến đổi dẫn tới lây nhiễm cho người người, gây ra những loại bệnh về hô hấp nghiêm trọng, gồm Covid-19, SARS và MERS.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng các chủng virus corona này lây cho con người từ vật chủ ban đầu là dơi hoặc các loài động vật có vú khác.
Tới nay, các nhà khoa học đă biết tới 4 chủng virus corona khác cũng có khả năng lây nhiễm sang người, nhưng chúng chỉ gây ra triệu chứng nhẹ như cảm cúm.
Bởi không quan sát được giai đoạn virus tiến hóa thành dạng lây nhiễm cho con người, các nhà khoa học chỉ có thể dựa vào các manh mối gián tiếp để ước đoán khi nào giai đoạn này xảy ra.
Các nhà khoa học quan sát ADN người để t́m hiểu lịch sử tiến hóa của virus corona. Ảnh: New York Times.
Virus corona có những đột biến mới ở tốc độ gần như b́nh thường, v́ thế, với việc so sánh các biến thể di truyền của chúng, có thể xác định thời điểm virus tách khỏi tổ tiên gốc ban đầu.
Trong 4 loại virus corona có thể lây sang người nhưng chỉ gây triệu chứng nhẹ, chủng mới nhất là HCoV-HKU1, được cho là đă tiến hóa tách khỏi chủng virus gốc vào thập niên 1950.
Trong khi đó, chủng cổ xưa nhất là HCoV-NL63. Thời điểm nó tiến hóa sang dạng có thể lây cho người được cho là khoảng 820 năm trước.
Nhưng nếu đi xa hơn nữa về quá khứ, việc truy lùng dấu vết tiến hóa của virus corona trở nên khó khăn hơn. V́ thế, thay v́ tiếp tục nghiên cứu dấu hiệu di truyền của virus, các nhà khoa học xem xét tác động của chúng lên ADN của con người.
Qua nhiều thế hệ, các loại virus đă là tác nhân dẫn tới những thay đổi lớn trong bộ gene của người.
Một đột biến giúp bảo vệ cơ thể chống lại virus xâm nhập có thể tạo ra khác biệt giữa sự sống và cái chết, ví dụ như đột biến giúp hệ miễn dịch xé nhỏ protein của virus khi nó xâm nhập. Đột biến này sẽ được truyền sang thế hệ con cháu.
Nhưng bản thân virus cũng tiến hóa. Protein của virus có thể thay đổi h́nh dạng, giúp chúng vượt qua hệ miễn dịch pḥng vệ của vật chủ. Những đột biến trên virus cuối cùng khiến vật chủ tiếp tục tiến hóa để có thể tồn tại, dẫn tới nhiều đột biến hơn.
Khi một đột biến gene ngẫu nhiên xuất hiện, giúp tạo ra khả năng đề kháng lại virus, nó có thể nhanh chóng phổ biến trong các thế hệ tiếp theo. Các phiên bản phi đột biến của gene đó sẽ dần trở thành thiểu số.
V́ vậy, nếu xuất hiện một phiên bản gene phổ biến vượt trội các phiên bản khác, các nhà khoa học cho rằng đây là dấu hiệu tiến hóa trong quá khứ.
Virus corona từng làm biến đổi ADN của người
Trong những năm gần đây, tiến sĩ Enard và các cộng sự đă t́m kiếm những biến thể di truyền như thế trong bộ gene của con người, nhằm phục dựng lịch sử tiến hóa chống lại các loại virus.
Ông Enard nghi ngờ các loại virus corona cổ đại cũng để lại dấu ấn riêng biệt của chúng trong bộ gene người.
Nhóm nghiên cứu đă so sánh ADN của hàng ngh́n người sống tại 26 cộng đồng dân cư khắp thế giới, xem xét sự kết hợp của các gene đă được biết là quan trọng đặc trưng đối với virus corona, nhưng không có trên các loại virus khác.
Tại các cộng đồng dân cư ở Đông Á, các nhà khoa học t́m thấy 42 gene có một phiên bản phổ biến vượt trội. Đây là một tín hiệu rơ ràng cho thấy người gốc Đông Á từng tiến hóa để thích nghi với một chủng virus corona cổ đại.
Các nhà khoa học t́m thấy 42 gene tiến hóa trong ADN của người Đông Á giúp chống lại virus corona. Ảnh: Eyevine.
Nhưng bất kể đại dịch nào đă xảy ra, dường như nó chỉ giới hạn tại khu vực Đông Á.
"Khi so sánh với người dân sống ở khu vực khác trên thế giới, chúng tôi không t́m thấy dấu hiệu tương tự", Yassine Souilmi, chuyên gia từ Đại học Adelaide, đồng tác giả của nghiên cứu, cho biết.
Các nhà khoa học sau đó t́m cách ước lượng khoảng thời gian dịch bệnh bắt đầu, dựa trên các biến đổi trong gene người. Để làm điều này, các nhà khoa học dựa trên thực tế rằng khi một phiên bản gene thống trị bắt đầu được truyền sang các thế hệ kế tiếp, nó có thể xuất hiện thêm những đột biến vô hại khác. Thời gian di truyền càng dài, càng có nhiều đột biến xuất hiện.
Nhóm nghiên cứu phát hiện tất cả 42 gene thống trị có số lượng đột biến khá tương đồng. Điều này đồng nghĩa các gene đă tiến hóa đột biến cùng một khoảng thời gian.
"Điều này cho thấy chúng không ngẫu nhiên xuất hiện", tiến sĩ Enard nói, cho rằng dịch bệnh đă khiến các đột biến gene xuất hiện.
Các nhà khoa học ước lượng các đột biến kháng virus xuất hiện trên gene vào khoảng từ 20.000-25.000 năm trước, kéo dài trong vài trăm năm.
Đây là phát hiện đáng ngạc nhiên, bởi ở thời điểm đó, người dân ở Đông Á chưa sống quần cư theo các cộng đồng đông đúc, thay vào đó, họ chủ yếu sống theo các nhóm nhỏ.
Aida Andres, nhà di truyền tiến hóa từ Đại học London College, người không tham gia nhóm nghiên cứu, cho rằng kết quả thu được là thuyết phục.
"Tôi tin rằng đă có chuyên ǵ đó xảy ra ở Đông Á. Nhưng thời gian là vấn đề phức tạp. Dịch bệnh có thể xảy ra trước hoặc sau đó vài ngh́n năm. Cá nhân tôi nghĩ thời gian là điều chúng ta không thể chắc chắn", bà Andres cho biết.
Các nhà khoa họ cho rằng việc chế tạo thuốc điều trị bệnh nhân mắc các chủng virus corona mới có thể xem xét các đặc điểm của 42 loại gene đă tiến hóa chống lại virus corona cổ đại.
VietBF@ sưu tập
Games
