Chuyện ǵ xảy ra tại các trường nội trú Canada? Đó là câu hỏi được đặt ra khi phát hiện những ngôi mộ tập thể tại các trường nội trú ở Canada. Đằng sau là một quá khứ đầy đau thương về cách đối xử với người bản địa tại quốc gia này.
Cuối tháng 6, dư luận Canada đă bị chấn động khi thi thể của hơn 750 trẻ em bản địa đă được t́m thấy trong những ngôi mộ vô danh tại trường nội trú dành cho thổ dân Marieval ở tỉnh Saskatchewan. Đây chỉ là một phần trong số hơn 1.000 ngôi mộ tập thể được t́m thấy tại 3 ngôi trường nội trú dành cho trẻ em bản địa ở Canada trong những tháng gần đây.
Những câu chuyện đó có thể gây sốc cho nhiều người Canada hiện tại, nhưng với nhiều bộ tộc bản địa, nó là câu chuyện đă theo họ lớn lên. Theo ông Dustin Ross Fiddler, một thành viên hội đồng lănh đạo tại bộ tộc thổ dân Waterhen Lake, một cộng đồng người Cree bản địa nằm ở tây bắc tỉnh Saskatchewan, câu chuyện về những đứa trẻ bản địa bị đánh cắp và không bao giờ trở về nhà đă được truyền từ đời này sang đời khác trong bộ tộc của ông.
"Đối với những người dân bản địa, đây là một câu chuyện mọi người trong cộng đồng đều biết, nhưng với phần lớn người dân Canada, họ chỉ biết được sự thật sau những phát hiện đau thương trên", ông Fiddler trả lời phỏng vấn trên DW.
Việc hơn 1.000 ngôi mộ tập thể được phát hiện tại các ngôi trường nội trú dành cho trẻ em bản địa ở Canada đă gây ra một làn sóng phẫn nộ của người dân nước này. Nhiều người dân đă đập phá các bức tượng hay tài sản đại diện cho văn hóa thực dân ở Canada và kêu gọi hủy bỏ các hoạt động ăn mừng ngày quốc khánh mùng 1/7 của nước này.
Một bức tượng nữ hoàng Anh, đại diện cho văn hóa thực dân tại Canada, bị người biểu t́nh phá hủy. Ảnh: Independent.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau trong tuyên bố vào ngày quốc khánh đă kêu gọi người dân nước này hướng tới ḥa giải thay v́ tiếp tục phá hoại. Tuy vậy, ông Trudeau cũng cho biết những phát hiện gần đây buộc người dân Canada phải có cái nh́n trực diện về quá khứ thuộc địa đầy bạo lực của ḿnh, theo Washington Post.
Nỗ lực đồng hóa người bản địa
Hệ thống trường nội trú dành cho trẻ bản địa được chính phủ Canada thành lập vào những năm 1880 và chủ yếu được các nhà thờ Công giáo ở nước này vận hành, theo Chương tŕnh Nghiên cứu Văn hóa Bản địa tại Đại học British Columbia.
Các trường nội trú dành cho trẻ em bản địa là một trong nhiều chính sách của chính phủ Canada nhằm đồng hóa người bản địa tại Bắc Mỹ - đặc biệt là trẻ em - với nền văn hóa châu Âu, văn hóa của những người di cư đến châu Mỹ.
Vào năm 1920, chính phủ Canada đă thông qua đạo luật Thổ dân, trong đó cho phép sử dụng các biện pháp như cưỡng chế hay bắt cóc để buộc tất cả trẻ em thuộc các bộ tộc bản địa phải học tại các trường nội trú chuyên biệt.
Vào giữa thế kỷ 20, những sửa đổi trong đạo luật Thổ dân được chính phủ Canada thông qua đă khiến cho số lượng trẻ em bản địa tại những ngôi trường nội trú ngày càng tăng khi trao quyền cho các bang tự do bắt các trẻ em bản địa vào các cơ sở này. Cuộc sống của những trẻ em bản địa tại các cơ sở này ngày càng khó khăn do điều kiện vật chất thiếu thốn.
Hoc sinh bản địa tại trường nội trú cho trẻ em thổ dân St. Michael vào năm 1900 ở tỉnh Saskatchewan. Ảnh: Provincial Archives of Saskatchewan.
Theo ước tính của chính phủ Canada, trong hơn một thế kỷ hoạt động, đă có khoảng 150.000 trẻ em bản địa từng học tại 136 ngôi trường nội trú trên khắp cả nước, trong đó có hàng ngh́n trẻ bị bắt cóc khỏi gia đ́nh của ḿnh.
Trẻ em bản địa tại những ngôi trường nội trú này, bên cạnh việc học tiếng Anh và văn hóa châu Âu, c̣n bị cấm sử dụng ngôn ngữ thổ dân và không được tiếp xúc với văn hóa gốc của ḿnh. Những đứa trẻ vi phạm quy tắc này sẽ phải chịu những h́nh thức kỷ luật nặng.
Giày và đồ chơi trẻ em đă được đặt ở phía trước trường Kamloops sau khi hài cốt của 215 trẻ em được phát hiện trong khuôn viên trường. Ảnh: Reuters.
Theo bà Cindy Blackstock, một giáo sư tại Đại học McGill ở thành phố Montreal và giám đốc Chương tŕnh chăm sóc Trẻ em và Gia đ́nh Thổ dân, mục đích của những ngôi trường này là "lấy đi" phần văn hóa bản địa trong mỗi đứa trẻ.
"Những cơ sở này không phải là trường học mà là những nhà tù. Mục đích của những nơi này chính là để đồng hóa và tẩy năo những đứa trẻ bản địa", bà Blackstock cho biết.
Những nhà tù cải trang thành trường học
Trong khoảng thời gian hoạt động từ cuối thế kỷ 19 cho đến năm 1996 - khi cơ sở cuối cùng bị đóng cửa, hệ thống trường nội trú cho trẻ bản địa tại Canada đă để lại một vết sẹo trong kư ức của các bộ tộc thổ dân ở quốc gia này.
Bên cạnh việc bị cướp đi truyền thống và văn hóa bản địa của ḿnh thông qua chương tŕnh giáo dục hà khắc, trẻ em bản địa phải chịu sự đối xử tàn bạo và bị ngược đăi đằng sau cánh cổng đóng kín của những ngôi trường nội trú.
Một báo cáo năm 2015 của Ủy ban Sự thật và Ḥa giải (TRC), cơ quan nghiên cứu về tác động của hệ thống trường nội trú cho trẻ em bản địa được tài trợ bởi chính phủ Canada, đă ghi nhận nhiều trường hợp học sinh là nạn nhân của các vụ đánh đập, ngược đăi hay xâm hại t́nh dục tại các cơ sở này.
"Họ thường xuyên đánh đập bạn. Khi mất kiểm soát, họ sẽ ném bạn vào tường, sau đó đá và đấm bạn", Geraldine Bob, một người từng theo học tại trường nội trú cho trẻ bản địa Kamloops, kể về trải nghiệm của ḿnh.
Cờ và đèn được cắm để tưởng niệm những người đă khuất tại các ngôi mộ vô danh được phát hiện ở tại một trường nội trú cho trẻ bản địa ở tỉnh Saskatchewan, Canada. Ảnh: AFP.
"Chúng tôi đă từng nghe những câu chuyện về những học sinh bản địa bị cưỡng hiếp và mang thai trong trường. Những đứa con của họ ngay sau khi chào đời sẽ được đem đến những ḷ thiêu", bà Stephanie Scott, Giám đốc Trung tâm Sự thật và Ḥa giải Quốc gia (NTCR) cho biết.
"Cho đến ngày nay, hậu quả mà những ngôi trường này đă gây ra vẫn c̣n ảnh hưởng đến cộng đồng người bản địa ở Canada. Chúng ta phải chịu trách nhiệm và dũng cảm nh́n vào sự thật", bà Scott chia sẻ.
Theo DW, Chính phủ Canada đă phải dừng thống kê số người thiệt mạng tại các trường nội trú, sau khi trưởng bộ phận y tế của Cơ quan Phụ trách Vấn đề Thổ dân cảnh báo số lượng trẻ qua đời tại các cơ sở này đang ở mức báo động.
Trong một báo cáo, NTCR ước tính có khoảng 4.000 người đă chết tại những ngôi trường nội trú cho trẻ em bản địa ở Canada. Tuy nhiên, theo bà Scott, con số này có thể c̣n lớn hơn khi nhiều ngôi mộ tập thể vẫn tiếp tục được phát hiện.
Bà Scott cũng cho biết bên cạnh việc bị bạo hành, cũng có nhiều nguyên nhân khác dẫn đến cái chết của các học sinh tại những trường nội trú này như t́nh trạng suy dinh dưỡng, những chấn thương hay bệnh tật.
Những hậu quả để lại
Sau hơn một thế kỷ, dưới áp lực của người dân Canada, đặc biệt là cộng đồng bản địa ở nước này, hệ thống trường nội trú cho trẻ em bản địa chấm dứt hoạt động, cơ sở cuối cùng bị đóng cửa vào năm 1996.
Vào năm 2006, chính phủ Canada đă phải thừa nhận những sai lầm của ḿnh và kư kết một thỏa thuận ḥa giải và bồi thường trị giá 1,9 tỷ USD với hơn 86.000 người bản địa đă từng học tại các trường nội trú của nước này. Bên cạnh đó, chính quyền Canada cũng đă thành lập các cơ quan nghiên cứu về những ngôi trường nội trú để đảm bảo người dân có cái nh́n toàn diện về những ǵ đă diễn ra trong quá khứ tại đây.
Trong hơn 150 năm, những đau đớn và mất mát mà hệ thống trường cho trẻ em bản địa tại Canada đă gây ra với cộng đồng người bản địa nước này là không thể đong đếm. Cho đến nay, hàng ngh́n gia đ́nh tại vẫn chưa biết được số phận của người thân hay họ hàng của ḿnh đă từng sống và học tập tại những cơ sở này.
"Tôi biết rằng trong số những ngôi mộ vô danh được phát hiện rồi sẽ có những họ hàng của tôi. Khi một ngôi mộ tập thể được t́m thấy, tôi lại có một cảm giác căng thẳng, tự hỏi rằng sẽ có bao nhiêu người thân và họ hàng ḿnh trong những ngôi mộ này", ông Fiddler chia sẻ.
Ông Dustin Ross Fiddler. Ảnh: DW.
Sau sự kiện những ngôi mộ tập thể được phát hiện tại các trường nội trú trong vài tháng trở lại đây, chính phủ Canada tiếp tục xin lỗi cộng đồng người bản địa ở nước này. Chính phủ cũng khẳng định sẽ hỗ trợ các bộ tộc trong công tác t́m kiếm các ngôi mộ tập thể vẫn chưa được phát hiện.
Về phần ḿnh, cộng đồng người dân bản địa ở Canada cho biết họ sẽ không ngừng t́m kiếm thêm những ngôi mộ vô danh, nhằm buộc người dân Canada phải đối diện với quá khứ đối xử ngược đăi với người bản địa của ḿnh.
"Chúng tôi sẽ t́m ra thêm nhiều thi thể nữa và chúng tôi sẽ không dừng lại. Cả thế giới đang nh́n vào Canada khi chúng tôi đang khám phá ra những tội ác diệt chủng tại nơi đây. Rồi mọi người sẽ biết được ở Canada cũng tồn tại những trại tập trung. Chúng được gọi là: trường nội trú dành cho trẻ em bản địa", ông Bobby Cameron, một tù trưởng thuộc Liên đoàn các Bộ tộc Thổ dân ở Canada phát biểu vào hôm 24/6.
VietBF@ sưu tập
Games
