Tướng Abdul Rashid Dostum là thủ lĩnh quân sự.
Ông từng chiếm giữ một khu vực lớn và là cựu phó tổng thống Afghanistan.
Ông được xem là đồng minh quan trọng của Mỹ trong khoảng 20 năm Mỹ hiện diện quân sự ở Afghanistan, từng sát cánh cùng đặc nhiệm Mỹ trong việc lật đổ chính quyền Taliban vào năm 2001.
Nhưng sau đó vài năm, ông cũng bị chính quân đội Mỹ đưa máy bay ném bom tới "dằn mặt" tận nhà.
Vừa là đồng minh vừa là mối nguy hại
Với hành vi tàn bạo, liều lĩnh, ông Dostum được coi là một mối lo ngại lớn đối với chính phủ Mỹ, vốn đă chi hàng tỷ USD để cố gắng xây dựng một nền dân chủ ổn định ở Afghanistan. Hồi năm 2009, các quan chức Mỹ đă cố gắng ngăn chặn Dostum trở về Kabul sau một thời gian ở nước ngoài. Đại sứ Mỹ khi đó là Karl Eikenberry đă cảnh báo rằng sự hiện diện của ông Dostum sẽ "gây nguy hiểm cho nhiều tiến bộ đạt được ở Afghanistan."
Với tư cách là phó tổng thống, ông Dostum có quyền lực đáng kể. Khi tổng thống Afghanistan công du nước ngoài, phó tổng thống sẽ nắm quyền tổng thống và có thể đưa ra quyết định cũng như kư các sắc lệnh.
Ông Ghani từng gọi ông Dostum là "kẻ giết người nổi danh". Các quan chức Afghanistan khác bày tỏ sự lo lắng về việc ông Dostum đảm nhận vị trí cao cấp ở Kabul sau nhiều năm đóng đô ở miền bắc Afghanistan. Họ lo sợ rằng ông có thể tái lập lực lượng dân quân đáng sợ của ḿnh, đưa nhóm này vào lực lượng an ninh Afghanistan khi quân đội Mỹ rút đi.
Ông Dostum phủ nhận việc có những âm mưu như vậy.
"Họ muốn biến tôi thành thủ lĩnh của một cuộc đảo chính. Những người nói như vậy là kẻ thù của tôi", ông nói trong một cuộc phỏng vấn. "Họ nói rằng tôi sẽ dẫn theo người của ḿnh và gây nguy hiểm cho tương lai. Nếu tôi là một mối nguy hiểm, tôi đă làm điều ǵ đó trong 13 năm qua rồi."
Giữ mối quan hệ với Mỹ
Trước khi nắm quyền hành to lớn, ông Dostum từng làm thợ sửa ống nước, từng học môn đô vật và là công nhân nhà máy lọc dầu ở Sheberghan, thủ phủ của tỉnh Jowzjan, Afghanistan. Sau đó, đă nổi lên với tư cách là một chỉ huy thân Liên Xô chiến đấu chống lại các tay súng thánh chiến ở Afghanistan vào những năm 1980. Là người đổi phe liên tục trong những năm tháng đẫm máu của cuộc nội chiến và sự bành trướng của Taliban, ông Dostum khét tiếng với những hành động phản bội và "gió chiều nào theo chiều đó", luôn t́m cách đứng về phe chiến thắng.
Trước khi bị Taliban đẩy vào cuộc sống lưu vong cuối những năm 1990, Dostum đă kiểm soát một vùng rộng lớn ở miền bắc Afghanistan. Ông tự in tiền, sở hữu cả một hăng hàng không và chỉ huy hàng chục ngh́n dân quân.
Khi Mỹ tham chiến ở Afghanistan sau ngày 11/9/2001, Lực lượng Đặc nhiệm Mỹ và các sĩ quan CIA đă hợp tác với Dostum và các dân quân người Uzbekistan để ném bom xuống tiền tuyến của Taliban. Trong thời gian đó, Dostum bị cáo buộc đă để hàng trăm tù nhân Taliban thiệt mạng, bị "nướng sống" trong các thùng container mà họ bị giam giữ. Thậm chí, có nguồn tin c̣n cho rằng ông Dostrum đă cho nghiền sống tù binh bằng xe tăng. Ông Dostrum đă phủ nhận trách nhiệm về việc này.
Vào mùa đông năm 2004, Dostum, một người nghiện rượu nặng, đă gặp các vấn đề nghiêm trọng về gan và cần được chăm sóc y tế khẩn cấp.
Các quan chức Mỹ đă quyết định rằng việc giúp đỡ Dostum sẽ khiến ông ta nghiêng về phe Mỹ hơn. Một chiếc máy bay hai cánh quạt đă được điều động để chở Dostum đến Sân bay Bagram, căn cứ của Mỹ ở phía bắc Kabul. Từ đó, Dostum, hai phụ tá và một người hộ tống người Mỹ đă bắt chuyến bay y tế đến bệnh viện quân sự Mỹ ở Landstuhl, Đức, một quan chức từng phục vụ tại Đại sứ quán Mỹ tại Afghanistan trong thời gian đó cho biết. Ông Dostum đă trải qua hơn 3 ngày dưới sự chăm sóc của các bác sĩ quân đội.
"Tôi không nghĩ việc đưa ông ta tới Landstuhl có thể cứu mạng ông ấy, nhưng việc đó ít nhất đă giúp ông ta có một cuộc sống tốt hơn," cựu quan chức đại sứ quán nói.
Trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Karzai, ông Dostum hầu như không được chú ư. Ông xây một ngôi nhà mới ở Kabul và tiếp tục dành thời gian ở Thổ Nhĩ Kỳ cùng vợ con. Theo một cựu quan chức Afghanistan hiện tại và một cựu quan chức cấp cao Afghanistan, ông nhận được khoản thanh toán hàng tháng từ phủ tổng thống khoảng 70.000 USD từ nguồn tài trợ do CIA cung cấp.
Một quan chức trong bộ phận hành chính của dinh tổng thống, đồng thời là người phát ngôn của Dostum, thừa nhận rằng ông Dostum đă nhận tiền của chính phủ. Nhưng cả hai đều cho biết việc này đă dừng lại và không nói rơ về số tiền.
Games
