|
Năm 1991, một bức 'tối hậu thư' liên quan đến vấn đề biên giới đă khiến dư luận nước Nga và các nước Liên Xô cũ 'sục sôi'.Khi Liên bang cộng ḥa xă hội chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô) tan ră, Liên bang Nga đă đưa ra vấn đề biên giới với các nước cộng ḥa, tạo ra nhiều luồng dư luận xă hội khác nhau.Tháng 8/1991, Thư kư báo chí Pavel Vosachov của Tổng thống Liên bang Nga Boris Nikolayevich Eltsin cho đăng bài viết, gây chấn động dư luận, nội dung bài viết như sau:
“Trong những ngày gần đây, một số nước thuộc Liên Xô đă tuyên bố độc lập, rút khỏi Liên bang cộng ḥa xă hội chủ nghĩa Xô viết, có thể, nhiều nước khác nữa cũng sẽ làm như vậy, việc này sẽ làm mất cân bằng quan hệ trong Liên bang thống nhất. Trước t́nh h́nh trên, được sự ủy nhiệm của Tổng thống Nga, tôi xin tuyên bố: nước Nga không phản đối quyền tự quyết của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc.
Thế nhưng vấn đề biên giới vẫn chưa được giải quyết, t́nh trạng này chỉ có thể được để nguyên hiện trạng, khi có một bản hiệp ước liên minh đi kèm, khi bản hiệp ước hết hiệu lực, nước Nga có quyền đưa vấn đề biên giới ra để xem xét lại. Đây là vấn đề liên quan tới tất cả các nước có chung đường biên giới với Nga, ngoại trừ 3 nước vùng Baltic đă được Nga công nhận độc lập đó là: Latvia, Lithuania và Estonia, vấn đề biên giới được giải quyết trên cơ sở song phương”.
Lời đe dọa dành cho Kazakhstan và Ukraine
Bức tối hậu thư do ông Pavel Vosachov soạn thảo chủ yếu ám chỉ 2 nước: Kazakhstan và Ukraine. Đối với trường hợp của Gruzia, vấn đề chủ yếu tập trung vào quy chế giành cho Abkhazia và Nam Ossetia – hai vùng đất đă được Nga và nhiều nước khác trên thế giới công nhận là quốc gia độc lập.
Kazakhstan và Ukraine là hai quốc gia h́nh thành do sự sụp đổ của Đế chế Nga. Vấn đề biên giới với hai nước này có thể giải quyết đơn giản hơn, v́ cộng đồng người sống ở Crimea, ở Donbass, ở Bắc Kazakhstan đều là dân tộc Slav, có nhiều nét tương đồng, gần gũi. Đối với Gruzia, sự việc không đơn giản như vậy. Abkhazia và Nam Ossetia lại có truyền thống rất lâu đời với Gruzia.
Ngay chiều 27/8/1991, ông Vosachov tổ chức họp báo, không khí căng như dây đàn, mọi người đặt ra câu hỏi: phải chăng Nga đang chuẩn bị chiến tranh v́ lănh thổ với các quốc gia láng giềng?
Thư kư báo chí của Tổng thống Nga giải thích về bài viết của ḿnh: “Các quốc gia, mà Nga có yêu sách về lănh thổ, được ám chỉ trong bức tối hậu thư, là Kazakhstan và Ukraine, nếu hai nước này ra nhập liên minh với Nga th́ sẽ không có vấn đề ǵ, nếu không, chúng ta có trách nhiệm thông báo cho dân cư đang sinh sống trên những vùng đất đó, rằng: đây là đất đai do người Nga khai phá, nước Nga sẽ không dễ dàng để mất như vậy”.
Ngay ngày hôm sau, 28/8/1991, tại Alma-Ata nổ ra cuộc mít tinh phản đối với sự tham gia của hàng chục ngh́n người, cùng với sự xuất hiện bất ngờ của Phó Tổng thống Nga Alexander Rutskoi. Rutskoi không chỉ lên án bài viết của Vosachov, mà c̣n tuyên bố: Tổng thống Boris Yeltsin nhất định sẽ có h́nh phạt thích đáng giành cho Vosachov.
Ngày 29/8/1991, tại Kiev người dân Ukraine giận dữ xuống đường biểu t́nh phản đối, đốt h́nh nộm của thư kư báo chí Pavel Vosachov. Alexander Rutskoi cũng bất ngờ xuất hiện trên diễn đàn, kịch liệt lên án Pavel Vosachov và hứa sẽ có biện pháp xử lí nghiêm khắc.
Bài viết của Pavel Vosachov cũng tác động mạnh đến tầng lớp tri thức tự do của Thủ đô, họ đă viết thư ngỏ, yêu cầu chính quyền làm rơ vấn đề: "Nước Nga đang được xây dựng theo mô h́nh nào? Một nhà nước có chủ quyền, một nhà nước quân sự hóa, hay là một cộng đồng các quốc gia tự do dân chủ. Không những vậy, họ c̣n bày tỏ sự hân hoan, đón chào sự tan vỡ của Liên Xô, yêu cầu nước Nga không đưa ra yêu sách về lănh thổ và tài sản đối với các nước cộng ḥa thuộc Liên Xô".
Theo luật pháp, những trường hợp của Pavel Vosachov sẽ bị buộc thôi việc ngay. Nhưng măi đến tháng 2/1992, ông Vosachov mới thôi giữ chức Thư kí báo chí cho Tổng thống Nga, và v́ một nguyên nhân không liên quan ǵ đến bài viết đầy tai tiếng kia.
Điều đặc biệt nữa là, Tổng thống Boris Yeltsin không có một lời giải thích trước toàn dân về việc làm của ông Pavel Vosachov, và người đứng ra làm công tác ḥa giải ở Kazakhstan và ở Ukraine lại chính là Phó Tổng thống Alexander Rutskoi.
Ai là người đứng sau?
Theo ông Pavel Vosachov, mùa Hè 1991, lănh đạo các nước vùng Baltic đă đạt được thỏa thuận với Tổng thống Nga Boris Yeltsin về tuyên bố độc lập của ḿnh. Tổng thống Yeltsin chưa có kế hoạch công nhận độc lập của Ukraine. Ngày 25/8/1991, ông đă chỉ thị cho Thư kí báo chí Pavel Vosachov đưa ra tuyên bố, trong đó đặc biệt nhấn mạnh chi tiết: “các nước muốn tách ra khỏi liên bang, sẽ phải giải quyết yêu sách về lănh thổ với Nga”.
Trở về sau khi tham dự các cuộc biểu t́nh ở Kazakhstan và ở Ukraine, Phó Tổng thống Alexander Rutskoi giữ thái độ hoàn toàn b́nh thản, khác hẳn với sắc thái mà ông đă thể hiện ở các cuộc mít tinh. Phó Tổng thống Nga gặp ông Pavel Vosachov và trấn an: “đừng bận tâm về những lời chỉ trích của tôi đối với anh trong các cuộc mít tinh ở Kazakhstan và Ukraine”.
Một tuần sau khi xảy ra các sự việc trên, Tổng thống Yeltsin giao nhiệm vụ chuyển vùng Thư kư báo chí Pavel Vosachov lên các tỉnh phía Bắc, không hề đề cập tới bản tuyên bố kia.
Như vậy, đây chính là kịch bản do Tổng thống Boris Yeltsin dựng lên, với sự chuẩn bị và phân vai rất kĩ lưỡng. Đặc biệt là vị thế của của ông Rutskoi được nâng cao đáng kể. Dưới con mắt của những nhà quan sát, ông Alexander Rutskoi trở thành nhà lănh đạo của phe bảo thủ đầy tiềm năng và chính ông sẽ thu hút những cử tri bảo thủ, không nằm trong Đảng cộng sản cho Tổng thống Yeltsin.
Tổng thống Boris Yeltsin v́ lo lắng cho tương lai của nước Nga và các nước cộng ḥa nên đă phải hành động như vậy. Thực chất, ông rất muốn thay đổi Liên Xô thành một nhà nước liên minh do Nga lănh đạo. Ngay từ tháng 12/1990, ông Yeltsin đă đàm phán với lănh đạo Ukraine, Belarus về việc kư kết một nhà nước liên minh. Có những nguồn tin cho rằng, ông muốn đưa cả Kazakhstan vào liên minh này.
Tuy nhiên, dư luận xă hội vẫn không hiểu, khi thực sự lo lắng việc Nga có thể sẽ thiệt hại một phần về lănh thổ nếu Liên Xô tan ră, tại sao Tổng thống Yeltsin không sử dụng Bộ luật liên bang để giải quyết các trường hợp rút khỏi Liên Xô của các nước cộng ḥa, mà phải dùng kịch bản để đe dọa?
|
|
