Tháng 2 năm 1972 đă diễn ra cuộc gặp đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Richard Nixon và Chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông. Quan sát viên Piotr Tsvetov nhắc rằng, cuộc gặp đó kết thúc bằng việc kư kết Hiệp ước Thượng Hải. Dẫn tới rất nhiều thay đổi không chỉ trong quan hệ giữa hai nước Trung-Mỹ mà c̣n cả t́nh h́nh thế giới.
Bắc Kinh phản bội Việt Nam, Washington phản bội Đài Loan
Cho đến trước năm 1972, giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ không hề có mối quan hệ chính trị nào, cả thế giới cho rằng hai nước là khắc tinh của nhau không thể ḥa giải. Nhưng vào đầu những năm 1970, cả hai quốc gia này đều có kẻ thù chung là Liên Xô.
Washington những muốn lợi dụng chính sách chống Liên Xô của Mao Trạch Đông để củng cố vị thế của Hoa Kỳ trong Chiến tranh Lạnh. C̣n Mao cũng muốn có Hoa Kỳ là đối tác trong cuộc đấu chống Liên Xô, vốn lúc đó đang duy tŕ đội quân lớn trên biên giới Trung-Xô.
Ngoài ra người Trung Quốc cũng có quan tâm lợi ích kinh tế - được nhận các khoản đầu tư từ nước Mỹ. Trong khi đó chính giới Washington trông đợi rằng sự phát triển mối liên hệ kinh tế với Hoa Kỳ sẽ dẫn đến một «diễn biến ḥa b́nh» trong các tầng lớp xă hội ở CHND Trung Hoa để họ từ bỏ con đường phát triển theo hướng XHCN.
C̣n hai vấn đề nữa mà lúc bấy giờ các nhà lănh đạo Hoa Kỳ và Trung Quốc đă sôi nổi bàn bạc. Thứ nhất là Đài Loan, mà Washington khi đó công nhận là đại diện hợp pháp duy nhất của toàn thể nhân dân Trung Quốc và ủng hộ ḥn đảo bằng mọi cách, kể cả bằng sức mạnh của vũ khí. Đối với Bắc Kinh, Đài Loan là một tỉnh của CHND Trung Hoa, tạm thời tách biệt. Vấn đề thứ hai là cuộc chiến tranh ở Việt Nam. Tổng thống Nixon muốn Mao Trạch Đông gây áp lực buộc chính quyền cộng sản Hà Nội phải đồng ư với những điều khoản của Mỹ về chấm dứt chiến tranh.
Chuyến công du của Nixon đến Trung Quốc kết thúc bằng việc kư kết Thông cáo chung Thượng Hải, trong đó các bên xác nhận nguyện vọng chung hướng tới b́nh thường hóa quan hệ. Washington thừa nhận sự hiện hữu của một nước Trung Quốc có đảo Đài Loan là một bộ phận không tách rời.
Thoả thuận nằm bên ngoài văn bản là lời hứa của phía Trung Quốc về việc gây áp lực với Hà Nội. Và đă có sức ép như vậy. Đầu tháng 11 năm 1972, trong cuộc tṛ chuyện với Thứ trưởng Thương mại Việt Nam DCCH, các đại diện chính thức của Trung Quốc tuyên bố rằng Hà Nội cần nhượng bộ trong việc rút quân chủ lực Bắc Việt ra khỏi miền Nam Việt Nam để kư hiệp định ḥa b́nh với Hoa Kỳ.
Chính trị gia-nhà ngoại giao Mỹ Henry Kissinger tóm tắt chuyến thăm của Nixon đến Trung Quốc vào tháng 2 năm 1972 như sau: «Chúng tôi đưa quân ra khỏi Đài Loan theo điều kiện giải quyết cuộc chiến ở xứ Đông Dương».
Đài Loan coi động thái này là sự phản bội của Washington. C̣n Hà Nội có dịp thấy rơ sự tráo trở bội phản của ban lănh đạo Bắc Kinh, và điều này được đề cập trong cuốn sách «Sự thật về quan hệ Việt-Trung 30 năm qua», do Bộ Ngoại giao Việt Nam xuất bản năm 1979.
Bắc Kinh đâu có quyền nói thay nhân dân Việt Nam
Khi phía Bắc Kinh thông báo với Hà Nội rằng vấn đề chiến tranh Việt Nam đă được thảo luận trong chuyến thăm của Nixon đến Trung Quốc, các nhà lănh đạo Việt Nam DCCH đă nói thẳng: «Việt Nam là đất nước của chúng tôi, và chúng tôi không cho phép quư vị thảo luận vấn đề Việt Nam với Hoa Kỳ».
Diễn biến sự kiện tiếp theo cho thấy rằng bất kể những nỗ lực của bộ sậu Mao Trạch Đông nhằm gây áp lực với Hà Nội, những người cộng sản Việt Nam đă cùng quân dân cả nước phấn đấu giành chiến thắng bọn xâm lược Mỹ theo đúng kế hoạch của riêng Hà Nội.
Nh́n lại những thay đổi của thế giới trong 50 năm qua kể từ sau chuyến thăm của Nixon đến Trung Quốc, có thể nhận định rằng Trung Quốc và Hoa Kỳ thế là đă không trở thành đối tác của nhau, mà ngày nay sự đối đầu của họ đang là mối đe dọa với ḥa b́nh thế giới. Vẫn như trước đây, Washington không thể chịu đựng phái Cộng sản Trung Hoa. Vấn đề Đài Loan tiếp tục làm phức tạp quan hệ Trung-Mỹ.
C̣n Việt Nam th́ không chỉ đánh thắng giặc ngoại xâm, thống nhất đất nước, đưa nền kinh tế vươn lên tầm cao chưa từng có, mà c̣n giữ vững độc lập tự chủ, không để bên ngoài xui giục, và đă b́nh thường hóa quan hệ với cựu thù Hoa Kỳ.
Games
