Chiến thuật khó đoán của không quân Nga. Trong khi Nga bố trí gần 300 máy bay dọc biên giới Ukraine th́ một chiến dịch tập kích đường không quy mô lớn để áp chế Ukraine, cùng khả năng lập vùng cấm bay, đă không xảy ra.
Khi Nga phát động chiến dịch quân sự vào Ukraine, giới phân tích quân sự Mỹ dự báo về kịch bản Moscow sẽ sử dụng sức mạnh không quân khổng lồ để thống trị bầu trời Ukraine.
Nhưng kể từ khi bắt đầu, Nga không sử dụng lực lượng không quân của ḿnh cho chiến dịch áp chế pḥng không đối phương (SEAD) - một chiến dịch thường thấy trong các cuộc chiến quy mô lớn kể từ năm 1938.
Việc Nga không sử dụng ưu thế không quân khiến giới phân tích quân sự phương Tây ngạc nhiên. Lực lượng không quân lạc hậu của Ukraine vẫn có thể xuất kích để hỗ trợ hỏa lực cho lực lượng mặt đất, pḥng không Ukraine vẫn tiếp tục chiến đấu để chống lại các đợt tấn công bằng tên lửa hành tŕnh và tên lửa đạn đạo của Nga.
Chiến thuật khó hiểu
Theo một bài viết của Viện Nghiên cứu Quốc pḥng và An ninh Hoàng gia (RUSI) (trụ sở tại London, Anh), đợt tấn công đầu tiên của Nga đă gây thiệt hại nặng cho không quân và lực lượng pḥng không Ukraine.
Lực lượng không quân khổng lồ của Nga đă không được sử dụng trong cuộc chiến ở Ukraine. Ảnh: Reuters.
Không quân Ukraine đă mất khả năng cơ động sau đợt tấn công đầu tiên do nhiều sân bay bị bắn phá, hệ thống radar bị phá hủy. Nga đă phá hủy một số khẩu đội tên lửa pḥng không tầm xa S-300P - tên lửa pḥng không mạnh nhất của Ukraine.
Lẽ ra, Lực lượng Hàng không vũ trụ Nga (VKS) có thể tổ chức cuộc tấn công quy mô lớn để tiêu diệt phần c̣n lại của không quân và pḥng không Ukraine.
Với hệ thống cảnh báo bị thiệt hại nặng, đường băng bị phá hủy, không quân Ukraine rất dễ bị đánh bại bởi các cường kích như Su-34 cùng đạn dẫn đường công nghệ cao.
Hộ tống cho đội h́nh tấn công là các tiêm kích đa năng Su-30 và Su-35 sẽ áp đảo những máy bay c̣n lại của Ukraine.
Nhưng Nga không làm điều đó.
Thay vào đó, khoảng 300 máy bay mà VKS bố trí dọc biên giới phía bắc, đông và nam Ukraine đă ở lại căn cứ trong phần lớn thời gian kể từ khi cuộc chiến bắt đầu. Điều này đă cho phép pḥng không Ukraine tiếp tục các phi vụ phản công pḥng thủ tầm thấp (DCA) và tấn công mặt đất.
Tên lửa pḥng không S-125 của Ukraine trong một cuộc tập trận năm 2018. Ảnh: Bộ Quốc pḥng Ukraine.
Bên cạnh đó, việc thiếu các máy bay chiến đấu của Nga trên không tạo điều kiện cho binh sĩ Ukraine sử dụng tên lửa pḥng không vác vai do NATO cung cấp để tấn công các máy bay vận tải và trực thăng của Nga - vốn ít có khả năng trả đũa ngay lập tức.
Ngoài ra, sự thiếu vắng các phi vụ càn quét trên không của Nga, cùng sự phối hợp chưa ăn ư giữa lực lượng mặt đất và pḥng không tầm trung, tầm thấp khiến hiệu quả chiến đấu không cao.
Nhiều đơn vị mặt đất đă hành quân vượt ngoài tầm bắn của pḥng không. Điều này tạo điều kiện cho các máy bay không người lái vũ trang Bayraktar TB-2 c̣n sót lại của Ukraine gây tổn thất đáng kể cho quân đội Nga.
Tuy vậy, hơn 10 ngày giao tranh, quân đội Nga đă chiếm thành phố Kherson và nối lại các đợt tấn công vào thành phố Mariupol. Nga sắp đạt được mục tiêu thiết lập vành đai từ bán đảo Crimea đến lănh thổ khu vực ly khai ở Donetsk và Luhansk.
Nga thiếu tự tin?
“Nga dường như không sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao với máy bay và phi công của họ”, một quan chức quốc pḥng cấp cao của Mỹ nói với Reuters.
Các quan chức Lầu Năm Góc cảm thấy ngạc nhiên khi Nga không thiết lập ưu thế trên không ngay từ đầu.
“Người Nga có thể đă nhận ra rằng việc điều phối các hoạt động tác chiến đa miền không hề dễ dàng. Chúng không tốt như những ǵ họ tưởng tượng”, David Deptula - một tướng Mỹ về hưu, người từng chỉ huy vùng cấm bay ở miền Bắc Iraq - nói, theo Reuters.
Tổ hợp pḥng không tầm trung Buk của Ukraine trong một cuộc tập trận. Ảnh: Bộ Quốc pḥng Ukraine.
Rob Lee, một chuyên gia quân sự Nga tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (Mỹ), cho rằng quân đội Nga dường như không chắc chắn về những ǵ họ đang làm.
“Có rất nhiều thứ họ đang làm đă khiến họ bối rối. Thời điểm khi cuộc chiến bắt đầu, Nga nên sử dụng vũ lực tối đa, bởi v́ mỗi ngày trôi qua, chi phí và rủi ro cho lực lượng của họ sẽ tăng lên. Nhưng họ đă làm không làm điều đó. Nó thực sự rất khó giải thích”, ông Lee nói.
Viện Nghiên cứu Quốc pḥng và An ninh Hoàng gia cho rằng Nga không sử dụng ưu thế trên không do thiếu các loại vũ khí dẫn đường công nghệ cao.
Họ cho rằng đa phần các máy bay của Nga được triển khai gần biên giới phần lớn chỉ được trang bị bom và rocket không điều khiển.
Điều này buộc họ phải bay gần hơn đến mục tiêu và có thể đối mặt với nguy hiểm từ pḥng không Ukraine.
Tuy nhiên, một số chuyên gia khác cho rằng ngay cả với bom và rocket không điều khiển, các máy bay chiến đấu của Nga vẫn có thể thực hiện cuộc không kích có độ chính xác cao nhờ cảm biến tiên tiến trên máy bay.
Một lời giải thích khác được RUSI đưa ra là VKS không thực sự tự tin vào khả năng áp chế pḥng không Ukraine.
Nhà phân tích quân sự David Axe viết trên Forbes rằng các chỉ huy của VKS dường như vẫn bị ám ảnh bởi thất bại trong chiến dịch can thiệp quân sự vào Georgia năm 2008.
Lực lượng pḥng không được xem là yếu ớt của Georgia đă gây tổn thất nặng nề cho VKS.
Đến năm 2014, lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn ở Donbass đă gây tổn thất nặng nề cho không quân Ukraine, đến nỗi Kyiv phải dừng các hoạt động không kích. Các chỉ huy VKS lo ngại kịch bản cũ sẽ lặp lại.
Pḥng không Ukraine sở hữu nhiều hệ thống tên lửa pḥng không đáng sợ như Buk, 2K12 Kub, 9K330 Tor, S-125 Neva, đặc biệt là tổ hợp pḥng không tầm xa S-300. Những tên lửa này là ác mộng cho bất kỳ lực lượng pḥng không nào.
Tuy vậy, người ta không thể xác định khả năng chiến đấu của các hệ thống này ở thời điểm hiện tại.
Giới phân tích cho rằng đă có những dấu hiệu cho thấy Nga đang chuyển sang sử dụng nhiều hơn sức mạnh không quân, khi lực lượng mặt đất của họ đang bị kháng cự mạnh ở các khu vực đô thị.
Hôm 4/3, Financial Times dẫn nguồn tin Bộ Quốc pḥng Ukraine cho biết Nga đă gia tăng các đợt không kích nhắm vào thành phố Kharkiv - nơi hệ thống pḥng không của Ukraine đă bị phá hủy nhiều.
Quân đội Nga tiếp tục sử dụng tên lửa hành tŕnh tấn công vào thành phố Zhytomyr, nơi có một căn cứ không quân Ukraine.
Các nhà phân tích cho rằng Moscow sẽ tiếp tục sử dụng tên lửa hành tŕnh để làm suy yếu hơn nữa không quân Ukraine, trước khi cho nhiều máy bay hơn tham chiến.
VietBF@ sưu tập
