Theo như mục tiêu kế tiếp của tổng thống Nga Vladimir Putin là Moldova v́ nước Cộng ḥa này thuộc Liên Xô cũ, sau khi chiến sự ở Ukraina càng lan rộng về phía tây, nhất là đến hai thành phố Odessa và Lviv, th́ lại càng gây lo ngại cho nước láng giềng nhỏ bé Moldova.
Ảnh tư liệu: Trên đường phố Tiraspol, thủ phủ của vùng ly khai Transnistria, Moldova, ngày 01/11/2021. AP - Dmitri Lovetsky
Moldova là một quốc gia chỉ có 2,5 triệu dân, nằm lọt giữa Rumani và Ukraina. Ngay từ ngày 25/02, tức là chỉ một ngày sau khi Putin phát động cuộc chiến tranh xâm lăng Ukraina, ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian, trên đài phát thanh France Inter, đă bày tỏ mối lo ngại của ông đối với Moldova cũng như Gruzia, một cuộc Cộng ḥa thuộc Liên Xô cũ khác. Trả lời đài phát thanh Canada hôm qua,14/05/2022, ngoại trưởng Moldova Nicu Popescu, cũng đă cảnh báo: “ Moldova là nước láng giềng yếu nhất của Ukraina.”
Những điểm giống với Ukraina
Cũng giống như Ukraina, Moldova, một trong những quốc gia nghèo nhất châu Âu, cũng chưa là thành viên của Liên Hiệp Châu Âu và khối NATO, cho nên sẽ chẳng được bảo vệ nếu bị tấn công. Do lo sợ nước Nga, cùng với Ukraina và Gruzia, Moldova vào đầu tháng 3 cũng đă nộp đơn xin gia nhập Liên Hiệp Châu Âu. Nhưng con đường đưa nước này vào Liên Âu chắc chắn sẽ c̣n rất dài.
Và giống như Ukraina, Moldova cũng có một vùng ly khai thân Nga, đó là vùng Transnistria ở miền đông. Lănh thổ Transnistria là một dải đất nằm dọc theo biên giới Ukraina. Cho tới nay trên lá cờ của nước Cộng ḥa tự phong này vẫn c̣n h́nh búa liềm của thời Cộng Sản. Vùng này trên thực tế tự coi là một quốc gia độc lập sau một cuộc nội chiến đẫm máu vào đầu thập niên 1990, khiến 2.000 người chết. Cũng giống như các tỉnh ly khai ở miền đông Ukraina, mà Matxcơva nay đă công nhận nền độc lập, Transnistria do nước Nga kiểm soát từ bên ngoài.
Theo số liệu chính thức th́ hiện có khoảng 1.500 lính Nga đang trú đóng tại Transnistria, một con số có lẽ thấp hơn thực tế, được ước lượng là gần 10.000 quân.
Vị trí chiến lược của Transnistria
Transnistria có một vị trí chiến lược quan trọng đối với điện Kremlin. Nh́n trên bản đồ ta sẽ thấy là vùng này nằm ngay trên con đường của Odessa, thành phố mà rơ ràng là quân Nga đang muốn chiến giữ.
Theo dự báo của Alexander, một nhà tin học Moldova với nhật báo Pháp Ouest France, nếu Odessa, thành phố cảng chỉ nằm cách Moldova 50 km, thất thủ, quân Nga sẽ kết nối với lực lượng đang trú đóng ở Transnistria.
Trả lời Ouest France ngày 13/03, nhà chính trị học Igor Munteanu, nhà sáng lập Viện phát triển các sáng kiến xă hội, cũng đă nhận định rằng nếu chiếm được Odessa, có đến 90% khả năng là quân Nga sẽ kết nối với lực lượng ở Transnistria và từ vùng này sẽ đánh chiếm luôn Moldova.
Chính v́ sợ bị Nga trả đũa mà nữ tổng thống Maia Sandu đă rất do dự trước khi nộp đơn xin cho Moldova gia nhập Liên Hiệp Châu Âu và thật ra bà đă phải quyết định như vậy chính là do sức ép của xă hội dân sự Moldova. Nhưng lănh đạo Moldova vẫn không dám xin vào khối NATO và nhất là cho tới nay vẫn không dám hưởng ứng các biện pháp trừng phạt Matxcơva do phương Tây ban hành. Nói chung, Moldova hiện vẫn giữ quy chế trung lập, tránh bị lôi kéo vào bên này hay bên kia. Kể từ khi chiến tranh Ukraina nổ ra, giới lănh đạo Moldova lại càng nhấn mạnh đến quy chế trung lập này.
Áp lực của Nga
Tuy vậy, từ mấy chục năm qua, nước Nga đâu có để yên cho nước Cộng ḥa thuộc Liên Xô cũ này. Cứ mỗi lần quay sang phía Tây để thoát dần khỏi ảnh hưởng của anh cả, Moldova lại bị áp lực rất nặng nề của Matxcơva.
Cho tới gần đây, Moldova phụ thuộc 100% vào nguồn cung khí đốt của tập đoàn Nga Gazprom. Tháng 10 năm ngoái, ngay giữa lúc đang có khủng hoảng năng lượng, Gazprom đă tăng 40% giá khí đốt bán cho Moldova. Điện Kremlin khẳng định việc tăng giá này chỉ thuần túy mang tính thương mại, để đáp lại cáo buộc rằng Matxcơva muốn trừng phạt tân nữ tổng thống Moldova, một nhân vật chống tham nhũng quyết liệt. Thành ra, lần đầu tiên kể từ năm 1991, Moldova đă mua khí đốt từ một quốc gia khác ngoài Nga, đó là Ba Lan.
Tuyên truyền của Matxcơva
Moldova là một quốc gia mà đa số dân nói tiếng Rumani, nhưng nước này lại đang hứng chịu một cuộc chiến tranh truyền thông rất mạnh từ phía Matxcơva, bởi v́ có rất nhiều kênh truyền h́nh bằng tiếng Nga được phát tại đây? cho dù ngôn ngữ chính thức của Moldova là tiếng Rumani.
Giám đốc của đài TVR Moldova Nicolae Mocanu giải thích với trang mạng Franceinfo của Pháp: “ Đó chính là di sản của thời Liên Xô. Ở nước tôi vẫn có 3 đài truyền h́nh nhà nước của Nga phát sóng và những đài này có ảnh hưởng rất lớn.” Xướng ngôn viên của đài TVR Moldova, Vasile Munteanu, nói thêm: “ tuyên truyền của Nga vẫn rất mạnh, họ bỏ rất nhiều tiền vào đó. T́nh h́nh này rất là nghiêm trọng”. Theo Munteanu, hơn 30 năm sau Moldova giành độc lập vào năm 1991, Matxcơva vẫn không chấp nhận bị mất ảnh hưởng tại nước Cộng ḥa thuộc Liên Xô cũ này.
Cũng chính là do tuyên truyền của Nga mà cho tới nay dân Moldova vẫn bị chia rẽ về tương lai của nước họ. Tuy đa số, tức là khoảng 54% dân Moldova muốn gia nhập Liên Hiệp Châu Âu, nhưng vẫn có đến 32% muốn nước thành trở thành thành viên của Liên Hiệp Kinh Tế Âu Á do Nga thành lập.
Cùng với cuộc chiến tranh Ukraina, cuộc chiến tranh thông tin, hay nói đúng hơn là cuộc chiến tranh fake news ( tin giả ) nhắm vào Moldova càng ác liệt, nhất là bây giờ Matxcơva khai thác tối đa các mạng xă hội để thao túng dư luận Moldova.
Gánh nặng tị nạn
Trước mắt, Moldova đang phải gánh chịu hậu quả trực tiếp của chiến tranh Ukraina, đó là gánh nặng tị nạn. Quốc gia láng giềng nhỏ bé là con đường của hàng trăm ngàn người Ukraina chạy khỏi các vùng chiến sự.
Theo nhật báo Le Figaro, tổng cộng hơn 300.000 người tị nạn Ukraina đă đổ sang Moldova, và có khoảng 132.000 người quyết định ở lại đây. Nhưng Moldova chỉ có khoảng 6.000 chỗ cho người tị nạn trong các trung tâm tạm cư. Các khách sạn ở Moldova hiện nay có đến 99% là Ukraina. Một số người thuê pḥng cho một hoặc hai tháng, hy vọng chiến tranh sẽ sớm chấm dứt và họ sẽ nhanh chóng hồi hương. Nhưng chính quyền Moldova đang rất lo ngại, v́ nếu không có trợ giúp quốc tế, họ sẽ không thể nào đáp ứng nổi nhu cầu của số người tị nạn quá lớn đối với một quốc gia chỉ có 2,5 triệu dân.
