Ít người biết rằng. Gần 20 năm trước, Mỹ đă chi hàng chục triệu USD để thúc đẩy Ukraine tiêu hủy cả trăm ngh́n tấn vũ khí, đạn dược. Hiện tại, trong cuộc xung đột Nga – Ukraine, Mỹ lại viện trợ hàng tỷ USD vũ khí để giúp Kiev pḥng thủ.
Tổng thống Mỹ Biden kư dự luật ngân sách, trong đó dành 13,6 tỷ USD viện trợ an ninh và nhân đạo cho Ukraine. Một ngày sau, ông Biden công bố gói hỗ trợ an ninh mới trị giá 800 triệu USD cho Ukraine.
Theo đó, ngoài 800 tên lửa pḥng không vác vai Stinger, Ukraine c̣n nhận được 100 máy bay không người lái vũ trang Switchblade, 9.000 vũ khí chống tăng, 7.000 súng bộ binh, 20 triệu viên đạn các loại cùng 25.000 bộ áo chống đạn và mũ bảo hiểm.
Một số chuyên gia nói với Daily Mail rằng, việc Mỹ dẫn đầu phương Tây trong viện trợ quân sự cho Ukraine thực chất là một hành động “trả nợ”.
Quay trở lại năm 2005, cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama (khi đó c̣n là thượng nghị sĩ) cùng với cộng sự là Dick Lugar đă nỗ lực kêu gọi Washington thông qua khoản chi trị giá 48 triệu USD để giúp Ukraine tiêu hủy hàng ngh́n tấn súng và đạn dược. Nếu c̣n số vũ khí này, Ukraine có lẽ đă không bị quân đội Nga áp đảo về hỏa lực như hiện nay, theo National Review.
Tháng 8 năm 2005, cùng với thượng nghị sĩ đảng Cộng ḥa Dick Lugar, ông Obama đă có chuyến công du đến Ukraine. Trước khi gặp gỡ cựu Tổng thống Ukraine Victor Yushchenko tại Kiev, ông Obama đă ghé thăm một nhà máy tiêu hủy vũ khí cũ ở Donetsk.
Daily Mail đưa tin, trong cuộc họp với ông Victor Yushchenko, ông Obama đưa ra quan điểm rằng, Chương tŕnh Hợp tác Giảm thiểu Đe dọa giữa Mỹ và Ukraine nên được mở rộng phạm vi. Theo đó, Ukraine sẽ không chỉ tiêu hủy vũ khí hạt nhân cũ c̣n sót lại từ thời Liên Xô mà c̣n cần tiêu hủy cả các loại vũ khí thường như pháo pḥng không, súng trường tự động, đạn pháo…
Sau khi trở lại Washington, ông Obama cùng Dick Lugar kêu gọi Mỹ nên trích thêm kinh phí để Ukraine mở rộng và đẩy manh tốc độ tiêu hủy hơn 400.000 vũ khí hạng nhẹ, 1.000 tên lửa pḥng không và 15.000 tấn đạn dược.
“Mối đe dọa an ninh quốc gia lớn nhất chúng ta phải đối mặt là vũ khí hạt nhân rơi vào tay những kẻ khủng bố. Những ǵ tôi đang làm cùng thượng nghị sĩ Dick Lugar là ngăn chặn việc quản lư lỏng lẻo vũ khí hạt nhân. Chúng ta phải dẫn dắt thế giới giảm thiểu mối đe dọa từ vũ khí. Từ đó, chúng ta có thể khôi phục vai tṛ lănh đạo thế giới”, ông Obama phát biểu.
Sáng kiến của ông Obama dựa trên chương tŕnh Nunn-Lugar năm 1990 của Mỹ và Liên Xô. Chương tŕnh Nunn-Lugar do Mỹ đề xuất đă cung cấp kinh phí và chuyên môn để Liên Xô tiêu hủy một số kho vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, sáng kiến của ông Obama không chỉ tập trung vào tiêu hủy vũ khí hạt nhân c̣n sót lại ở Ukraine mà c̣n cả vũ khí thông thường có mức độ sát thương cao.
“Có hàng chục kho vũ khí thông thường và thiết bị quân sự ở Ukraine. Một số có từ Thế chiến I và II, nhưng hầu hết sót lại từ Chiến tranh Lạnh. Chúng ta cần loại bỏ số vũ khí này v́ sự an toàn của người dân Ukraine và toàn thế giới. Chúng ta sẽ xây dựng một thế giới không có xung đột”, ông Obama phát biểu hồi tháng 8.2005 ở Donetsk.
Năm 2006, Tổng thống Mỹ George W. Bush chấp thuận sáng kiến Obama - Lugar và kư thành luật. Theo đó, Mỹ sẽ hỗ trợ 48 triệu USD để giúp Ukraine “xử lư hiệu quả vũ khí”, theo Washington Post.
“Chúng tôi đă thảo luận về việc phá hủy ḿn, vật liệu nổ nguy hiểm khác. Ukraine có kho dự trữ khổng lồ c̣n sót lại từ hàng thập kỷ trước. Đó là mối nguy hiểm cho người dân của đất nước này cũng như các nước khác”, ông Lugar phát biểu năm 2006.
“Hàng ngh́n vũ khí hủy diệt hàng loạt đă bị loại bỏ, nhưng chúng ta vẫn phải làm nhiều hơn nữa để giữ cho những vũ khí sát thương cao không rơi vào tay khủng bố”, ông Obama nói về hiệu quả của sáng kiến Obama – Lugar.
Theo sáng kiến Obama – Lugar, 117.000 tấn đạn dược và 1,1 triệu vũ khí của Ukraine dự kiến sẽ bị phá hủy trong ṿng 12 năm. Đáng nói là, kể từ khi tách khỏi Liên Xô, quân đội Ukraine ngày càng trở nên yếu kém và lạc hậu về vũ khí.
Theo Viện Nghiên cứu Ḥa b́nh Quốc tế Stockholm, dựa trên sáng kiến Obama – Lugar, Ukraine đă tiêu hủy cả súng trường tự động, súng máy hạng nặng, vũ khí chống tăng, vũ khí pḥng không. Kết quả là khi tiến vào Ukraine, các sư đoàn xe tăng Nga không gặp nhiều kháng cự quy mô lớn từ pháo binh và hệ thống pḥng không của nước láng giềng.
Nhiều chuyên gia nói với Daily Mail rằng, Ukraine đă tiêu hủy nhiều đạn pháo cần thiết để đẩy lùi xe tăng Nga. Trong khi đó, số vũ khí hạng nhẹ bị tiêu hủy sẽ trở nên hữu ích nếu được sử dụng để huấn luyện và trang bị cho quân t́nh nguyện ở Ukraine trong xung đột với Nga hiện nay.
“Quan chức Mỹ đi đầu trong việc giải giáp Ukraine không ai khác là ông Barack Obama”, Daily Mail dẫn lời một chuyên gia phân tích (giấu tên) trong một bài viết từ năm 2014.
Theo Andrew C. Mccarthy – chuyên gia phân tích của National Review – ông Obama đă sai lầm khi cho rằng, vũ khí, chứ không phải tư tưởng phát xít, là nguyên nhân khiến an ninh thế giới trở nên bất ổn.
Suốt 2 nhiệm kỳ Tổng thống của ông Obama (2009 – 2017), Mỹ gần như không viện trợ quân sự cho Ukraine.
Năm 2014, khi t́nh h́nh an ninh ở Ukraine trở nên bất ổn, ông Obama đă có cuộc gặp với Tổng thống mới đắc cử của Ukraine – ông Petro Poroshenko. Trong cuộc gặp diễn ra ở Ba Lan, ông Obama cam kết Mỹ sẽ cung cấp cho Ukraine số áo giáp, kính nh́n đêm và thiết bị liên lạc trị giá 5 triệu USD. Trong khi đó, thứ ông Poroshenko đề xuất là vũ khí chống tăng và tên lửa pḥng không, theo Sky News.
“Họ không tới để xin một chiếc ủng”, John McCain – thượng nghị sĩ Mỹ – nói với New York Times về quyết định của ông Obama.
“Năm 2014, tôi đă phát biểu rằng Mỹ nên viện trợ vũ khí cho Ukraine. Điều đó không chỉ v́ lợi ích của Mỹ mà c̣n bởi chính chúng ta đă tước đi vũ khí của họ. Ông Obama không muốn trang bị vũ khí cho Ukraine bởi khi c̣n là thượng nghị sĩ, ông ấy đă dẫn đầu nỗ lực giải giáp vũ khí của Ukraine”, Eli Lake – chuyên gia phân tích của Bloomberg – nói trong một cuộc phỏng vấn năm 2017.
Theo ông Eli Lake, chính quyền của ông Obama từ chối cung cấp vũ khí sát thương cho Ukraine v́ sợ rằng điều đó sẽ kích động Nga.
Theo The Times, trong xung đột với Nga, Ukraine tiêu tốn lượng vũ khí, đạn dược khổng lồ và nguồn cung phụ thuộc hoàn toàn vào viện trợ từ phương Tây, đặc biệt là Mỹ.
Paul Grod – Chủ tịch Đại hội Thế giới Ukraine – nói với The Times rằng, Ukraine đang rơi vào t́nh trạng cạn kiệt vũ khí khi Đức và Pháp không chuyển giao vũ khí hỗ trợ như cam kết.
Theo Guardian, quân đội Ukraine đă sử dụng gần hết vũ khí chống tăng và tên lửa pḥng không vác vai mà Mỹ và phương Tây hỗ trợ. Mới đây, Ukraine đề nghị Washington viện trợ khẩn cấp 500 tên lửa chống tăng Javelin và 500 tên lửa pḥng không Stinger mỗi ngày giúp nước này đối phó với quân đội Nga.
