Khủng hoảng dầu mỏ thúc đẩy Mỹ làm ḥa với Arab Saudi. Khi Mỹ đối mặt khủng hoảng năng lượng, Tổng thống Biden giờ đây muốn cải thiện quan hệ với ông lớn dầu mỏ Trung Đông dù đă từng gay gắt chỉ trích Arab Saudi.
Sau cái chết của nhà báo Jamal Khashoggi năm 2018, t́nh báo Mỹ nhận định Thái tử Mohammed bin Salman, lănh đạo thực tế của Arab Saudi, là người đă ra lệnh tiến hành vụ ám sát. Báo cáo này đă khiến mối quan hệ giữa Mỹ và Arab Saudi phần nào rạn nứt, dù tổng thống Donald Trump vẫn duy tŕ chính sách thân thiết với Riyadh.
Mọi thứ thay đổi khi ông Joe Biden đắc cử tổng thống Mỹ. Trong quá tŕnh tranh cử, ông từng tuyên bố sẽ khiến Arab Saudi "phải trả giá". Sau khi nhậm chức, ông cho công bố báo cáo t́nh báo về vụ sát hại Khashoggi và áp lệnh trừng phạt một số người có liên quan, dù không có động thái nào chống lại chính Thái tử Mohammed.
Chính quyền Biden cho hay họ không sẵn sàng chấm dứt mối quan hệ gần 8 thập kỷ với Arab Saudi, một đồng minh quan trọng trên nhiều mặt.
"Saudi Arab là một đối tác quan trọng của chúng tôi trong đối phó với chủ nghĩa cực đoan ở khu vực, cũng như các thách thức từ Iran", Ngoại trưởng Antony Blinlen nói hôm 1/6. Ông thêm rằng nhân quyền quan trọng, nhưng Mỹ "phải cân nhắc tổng thể lợi ích của chúng tôi trong mối quan hệ đó".
Tuy nhiên, vấn đề nhân quyền liên quan đến vụ Khashoggi và vai tṛ của Arab Saudi trong cuộc chiến ở Yemen đă khiến quan hệ giữa Riyadh và Washington lao dốc. Tổng thống Biden kể từ khi lên nắm quyền đă nhiều lần từ chối đối thoại trực tiếp với Thái tử Mohammed.
Hồi tháng 3, sau khi Mỹ áp lệnh cấm dầu Nga, một số quan chức Nhà Trắng đă tới Riyadh, thúc giục Arab Saudi tăng sản lượng khai thác dầu để hạ nhiệt giá dầu thế giới. Thái tử Mohammed đă không đáp ứng đề nghị này của Mỹ.
Nhưng sau thời gian dài tăng sức ép cô lập với Thái tử Mohammed, ông Biden đang lên kế hoạch tới thăm Riyadh vào cuối tháng 6, sau khi tới công du Israel và gặp Thủ tướng Naftali Bennett.
Dù lịch tŕnh cụ thể của chuyến thăm chưa được chốt, Tổng thống Biden nhiều khả năng sẽ gặp và bắt tay Thái tử Mohammed, cũng như hội đàm với nhiều lănh đạp các quốc gia Arab khác như Ai Cập, Jordan, Iraq và UAE.
Tổng thống Joe Biden tại Pḥng Đông Nhà Trắng, thủ đô Washington, Mỹ hôm 25/5. Ảnh: AFP
Động thái "làm ḥa" với Arab Saudi được chính quyền ông Biden đưa ra trong bối cảnh Mỹ đang đối mặt với cuộc khủng hoảng năng lượng tồi tệ, khiến giá xăng liên tục duy tŕ ở mức cao, làm trầm trọng thêm t́nh trạng lạm phát và đẩy tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Mỹ xuống mức thấp kỷ lục.
Sau khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, ông Biden nhận thấy cần phải bắt tay với các ông lớn dầu mỏ khác để thay thế nguồn cung của Moskva và tạo sự ổn định cho thị trường năng lượng thế giới. Nhóm nước sản xuất dầu mỏ OPEC+, dẫn đầu là Arab Saudi, hôm 2/6 tuyên bố sẽ tăng sản lượng khai thác trong tháng 7 và 8.
Chính quyền Biden gần đây cũng tăng cường hợp tác với Arab Saudi trong nhiều vấn đề, đặc biệt là nỗ lực t́m cách chấm dứt cuộc chiến kéo dài 8 năm do Arab Saudi dẫn đầu ở Yemen. Một thỏa thuận ngừng bắn trong hai tháng được các bên tham chiến ở Yemen gia hạn vào ngày 2/6 và ông Biden đă lên tiếng ca ngợi Arab Saudi.
"Arab Saudi đă thể hiện khả năng lănh đạo bằng cách sớm đưa ra các sáng kiến để ủng hộ và thực hiện điều khoản trong thỏa thuận ngừng bắn do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn", ông nói.
Peter Baker và Ben Hubbard, hai nhà phân tích của NY Times, nhận định đây là một phần nỗ lực của Tổng thống Mỹ nhằm hàn gắn rạn nứt trong mối quan hệ hai nước.
Giới chức Mỹ và Arab Saudi đă có nhiều chuyến thăm trong những tháng gần đây. Brett McGurk, điều phối viên Nhà Trắng về Trung Đông và Bắc Phi, tuần trước tới Arab Saudi để thảo luận về chuyến thăm của Tổng thống Biden và các vấn đề khác. Thứ trưởng Quốc pḥng Khalid bin Salman, em trai Thái tử Arab Saudi, thăm Washington tháng trước và gặp Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan.
Chính quyền Mỹ tỏ ra hài ḷng khi Arab Saudi ủng hộ nghị quyết LHQ lên án chiến dịch quân sự của Nga hồi tháng 3 và Riyadh gần đây cũng gửi thông điệp thúc giục Moskva dỡ phong tỏa vùng biển quanh UKraine để giải phóng 25 triệu tấn lương thực mắc kẹt ở nước này.
Tuy nhiên, nỗ lực làm ḥa của Tổng thống Biden có thể vấp nhiều rào cản, khi Arab Saudi vẫn hoài nghi với chính sách của ông, theo b́nh luận viên Baker và Hubbard. Ngoài việc công bố báo cáo về vụ sát hại Khashoggi, chính quyền ông Biden đă loại nhóm nổi dậy Houthi của Yemen khỏi danh sách tổ chức khủng bố, đảo ngược chính sách dưới thời Trump mà Riyadh vốn rất coi trọng.
Riyadh cũng bất b́nh với nỗ lực chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo của chính quyền Biden, cho rằng nó làm suy yếu mô h́nh kinh doanh của họ. Ngoài ra, Arab Saudi cũng lo ngại về khả năng Mỹ khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran, điều mà Riyadh cho rằng có thể tăng ảnh hưởng khu vực cho Tehran.
Trong cuộc phỏng vấn với hăng tin Arab News tháng trước, Hoàng tử Turki al-Faisal, thành viên cấp cao trong hoàng gia Arab Saudi, tuyên bố Mỹ khiến họ cảm thấy thất vọng.
Bên cạnh việc Tổng thống Biden chưa gặp Thái tử Mohammed dù đă nhậm chức hơn một năm, quyết định loại bỏ các khẩu đội tên lửa pḥng không Patriot của Mỹ khỏi Arab Saudi vào thời điểm vương quốc đang trở thành mục tiêu của máy bay không người lái, tên lửa của phiến quân Houthi ở Yemen cũng khiến Riyadh không hài ḷng.
"Đó không phải là một sự việc đơn lẻ", Hoàng tử Turki nói. "Tôi nghĩ đó là âm hưởng chung của mối quan hệ hiện tại", Turki al-Faisal nói.
Thái tử Arab Saudi bin Salman tại Riyadh hồi tháng 4/2021. Ảnh: Reuters.
Động thái tăng sản lượng mà Arab Saudi cùng các quốc gia khác trong OPEC+ công bố ngày 2/6 có thể không tác động lớn đến giá xăng dầu tại Mỹ. Nhưng một số quan chức Mỹ tin tưởng rằng khi mối quan hệ song phương cải thiện, Arab Saudi sẽ tăng sản lượng dầu vào tháng 9 và đủ tác động tới thị trường.
Một số chuyên gia hoài nghi về điều này. Bruce Riedel, học giả Viện Brookings, nói chuyến thăm Riyadh của Tổng thống Biden chỉ có thể thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn ở Yemen, thay v́ đạt được một cam kết bơm thêm dầu ra thị trường.
"Thỏa thuận ngừng bắn có thể giúp cứu sống hàng ngh́n người, đặc biệt là trẻ em ở Yemen", Riedel nói. "Nhưng người dân Mỹ đang nh́n vào giá xăng, chứ không phải Yemen. Arab Saudi dường như không làm bất kỳ điều ǵ đáng kể để b́nh ổn giá xăng dầu, cũng như không rơ họ có thể làm đủ để giúp giảm giá hay không. Chuyến thăm của ông Biden dường như không mang tới điều cử tri muốn là giá xăng giảm".
VietBF@ sưu tập
