Theo như cậu chuyện của một quốc gia châu Âu dẫn đến trường hợp “dở khóc dở cười” khi một ứng viên NATO phải nhấp nhận từ bỏ cả danh tính đă chọn của đất nước để đổi lấy cái “gật đầu” của đồng minh trước khi gia nhập khối của một quốc gia có nguyện vọng phải nhận được sự đồng ư của tất cả các thành viên trong khối này.
Hơn 70 năm hoạt động, trong khối quân sự lớn nhất thế giới nhiều lần xảy ra mâu thuẫn và không ít chuyện ly kỳ, khó tin. Loạt bài này sẽ điểm lại một số chuyện kỳ lạ mà ít người nghĩ có thể xảy ra trong NATO.
Bản đồ Bắc Macedonia với các nước láng giềng (ảnh: Guardian)
Bắc Macedonia là thành viên mới nhất của NATO. Hành tŕnh gia nhập NATO của nước này cũng gian nan bậc nhất.
Sau thế chiến II, Cộng ḥa Nhân dân Macedonia được thành lập, trở thành một phần của Liên bang Nam Tư. Năm 1991, Liên bang Nam Tư tan ră, Cộng ḥa Nhân dân Macedonia tuyên bố độc lập và đổi tên thành Cộng ḥa Macedonia (ngày nay là Bắc Macedonia). Cái tên này đă gây tranh căi kéo dài gần 3 thập kỷ giữa Bắc Macedonia và nước láng giềng Hy Lạp, theo Business Insider.
Lănh thổ của Cộng ḥa Macedonia nằm ở phía bắc của vùng đất Macedonia cổ đại rộng lớn. Đây là khu vực chịu ảnh hưởng lớn của văn hóa Hy Lạp, cũng được cho là nơi phát tích của Đế chế Macedonia nổi tiếng do Alexander Đại đế xây dựng.
Đáng chú ư, cái tên “Macedonia” cũng được Hy Lạp sử dụng để đặt cho vùng đất ở phía bắc nước này. Vùng này bao gồm 3 tỉnh Tây Macedonia, Trung Macedonia, Đông Macedonia và Thrace.
Bắc Macedonia đă chi tiêu mạnh tay cho quốc pḥng với mục tiêu gia nhập NATO (ảnh: AP)
Sự trùng hợp “nhạy cảm” về tên gọi khiến Hy Lạp tỏ thái độ khó chịu khi Cộng ḥa Macedonia mới thành lập. Bất chấp việc có diện tích lớn gấp 5 lần, GDP b́nh quân đầu người cũng cao gấp 2 lần Bắc Macedonia, Hy Lạp vẫn lo ngại việc vùng đất Macedonia của ḿnh có nguy cơ rơi vào yêu sách lănh thổ của nước láng giềng.
Năm 1992, hơn 1 triệu dân Hy Lạp ở vùng Macedonia đă xuống đường biểu t́nh, nhằm phản đối một quốc gia non trẻ lấy tên gọi có yếu tố “Macedonia”.
Hy Lạp cũng cáo buộc Cộng ḥa Macedonia “đánh cắp” một số biểu tượng của nước này như h́nh vẽ “mặt trời Vergina” hay h́nh ảnh Alexander Đại đế. Năm 1995, Cộng ḥa Macedonia đă bỏ h́nh vẽ “mặt trời Vergina” khỏi quốc kỳ, nhưng Alexander Đại đế vẫn được coi là biểu tượng anh hùng của đất nước, theo Guardian.
Tháng 4.1992, các đảng phái lớn ở Hy Lạp đă đạt thỏa thuận, nhất trí phản đối yếu tố “Macedonia” trong tên của nước láng giềng. Do phản ứng gay gắt từ Hy Lạp, Cộng ḥa Macedonia gặp nhiều trở ngại khi muốn gia nhập các tổ chức lớn như Liên Hợp Quốc, Liên minh châu Âu (EU) và đặc biệt là NATO.
Năm 1993, Cộng ḥa Macedonia phải lấy tên là “Cựu Cộng ḥa Nam Tư Macedonia” để gia nhập Liên Hợp Quốc.
Năm 1993, Cộng ḥa Macedonia bày tỏ nguyện vọng gia nhập NATO. Năm 1999, nước này tham gia vào Chương tŕnh hành động thành viên (MAP) của NATO. Năm 2002, Cộng ḥa Macedonia thậm chí c̣n triển khai quân đội để hỗ trợ lực lượng của NATO thực hiện nhiệm vụ ở Afghanistan. Tuy nhiên, với tư cách thành viên NATO và có quyền phủ quyết, Hy Lạp vẫn không chấp nhập để Cộng ḥa Macedonia tham gia khối.
Ngay cả khi 28 nước thành viên NATO thể hiện sự ủng hộ về mặt nguyên tắc đối với việc Cộng ḥa Macedonia gia nhập, Hy Lạp vẫn một mực phản đối. Năm 2008, trong hội nghị thượng đỉnh NATO tại thủ đô Bucharest (Romania), Hy Lạp đă dùng quyền phủ quyết để ngăn cản NATO mời Cộng ḥa Macedonia gia nhập, theo Guardian.
Tháng 2.2018, trong khi Cộng ḥa Macedonia thúc giục Athena chấp thuận cho nước này gia nhập NATO, hơn 140.000 người Hy Lạp đă biểu t́nh bên ngoài trụ sở Quốc hội, nhằm bày tỏ phản đối về cái tên “Macedonia”.
Tháng 6.2018, bế tắc 27 năm giữa Hy Lạp và nước láng giềng có dấu hiệu được khai thông khi Cộng ḥa Macedonia tuyên bố sẽ đổi tên thành “Cộng ḥa Bắc Macedonia” (tên gọi ngày nay).
“Chúng tôi đă đạt được một thỏa thuận lịch sử”, Thủ tướng Cộng ḥa Macedonia – ông Zoran Zaev – khi đó phát biểu.
Ngày 17.6.2018, tại khu vực Prespes (biên giới giữa Hy Lạp và Cộng ḥa Macedonia), ngoại trưởng 2 nước đă kư kết thỏa thuận. Theo đó, Cộng ḥa Macedonia sẽ đổi tên thành Cộng ḥa Bắc Macedonia.
“Thỏa thuận lịch sử giữa Hy Lạp và Bắc Macedonia là minh chứng cho sự cởi mở của ngoại giao nhằm giải quyết mối bất đồng đă tồn tại quá lâu. Thỏa thuận này sẽ thúc đẩy Bắc Macedonia trở thành thành viên NATO và củng cố an ninh ở khu vực Balkan”, Tổng Thư kư NATO Jens Stoltenberg nhận xét.
Đáng chú ư, trong cuộc trưng cầu dân ư của Bắc Macedonia về việc đổi tên nước, chỉ có 36% cử tri nước này tham gia bỏ phiếu. Tháng 6.2018, hàng ngh́n người dân Bắc Macedonia đă biểu t́nh ở thủ đô nhằm phản đối đổi tên nước, theo Turkish Policy.
Cờ NATO được treo lên ở thủ đô Skopje của Bắc Macedonia (ảnh: Guardian)
Ngày 9.2.2019, Hy Lạp phê chuẩn tư cách thành viên NATO của Bắc Macedonia. Ngày 27.3.2020, Bắc Macedonia chính thức gia nhập NATO.
“Tư cách thành viên NATO sẽ mang lại nhiều lợi ích cho Bắc Macedonia. Lực lượng vũ trang của các bạn đang đóng góp cho ḥa b́nh và an ninh thế giới”, ông Stoltenberg khi đó phát biểu.
Tư cách thành viên NATO khiến Bắc Macedonia phải trả cái giá quá đắt, theo Turkish Policy. Trước hết, một quốc gia kinh tế không mấy dư dả như Bắc Macedonia phải dành nhiều tiền hơn cho quân đội. Trên thực tế, Bắc Macedonia đă hoạt động như một nước thành viên từ trước khi gia nhập NATO, gây ra gánh nặng về ngân sách.
Thứ hai, quan trọng hơn, Bắc Macedonia phải đánh đổi danh tính đất nước để trở thành thành viên của một khối quân sự. Điều này gây phản ứng không mấy tích cực của người dân và sự chia rẽ trong nội bộ của Bắc Macedonia.
Games
