Gần 40 năm về trước, một nhóm tù nhân IRA (quân đội Cộng ḥa Ireland) đă trốn thoát thành công khỏi nhà tù kiên cố bậc nhất châu Âu.
Nhà tù Maze (c̣n được gọi là Long Kesh, nhà tù Mê Cung) không chỉ nổi tiếng bởi sự hà khắc, bạo lực mà c̣n là một trong những nhà tù được bảo vệ nghiêm ngặt nhất châu Âu.
Hoạt động từ năm 1971, nhà tù là nơi giam giữ nhiều tội phạm thuộc các phe phái khác nhau và chứng kiến vô số cuộc xung đột. Khi căng thẳng bên trong nhà tù ngày càng gia tăng, các tù nhân IRA (hầu hết trong số đó đều bị bỏ tù v́ tội giết người hoặc đánh bom hại chết thường dân vô tội) đă thực hiện kế hoạch “tẩu thoát vĩ đại” vào ngày 25/9/1983.
Vụ vượt ngục không tưởng
Nhà tù Maze có các bức tường bảo vệ cao đến 4 m cùng hàng rào dây kẽm gai bao bọc xung quanh. Tất cả các cửa trong nhà tù đều được làm bằng thép đặc và điều khiển bằng điện. Ngoài ra, nhà tù Maze được giám sát ngày đêm bởi 15 vọng gác có đèn pha cùng binh lính Anh túc trực sẵn sàng bắn hạ bất cứ tù nhân nào có ư định vượt ngục.
Do đó, để thực hiện kế hoạch đào thoát, các tù nhân đă chuẩn bị trong nhiều tháng. Bobby Storey và Gerry Kelly (2 thành viên cốt cán của IRA, bị tuyên phạt mỗi người 12 năm tù giam về tội tổ chức đánh bom một xe quân sự Anh ở ngoại ô thành phố Belfast vào tháng 2/1983) có nhiệm vụ quét dọn ở dăy pḥng H7. Chính điều này giúp họ có cơ hội biết được những điểm yếu trong hệ thống an ninh và tuồn vào trại 6 khẩu súng lục cùng đạn dược, dao.
Từ tháng 4/1983, sau khi hội ư với Kelly, Storey t́m cách liên lạc với các chỉ huy IRA bên ngoài nhà tù để bàn về việc thực hiện một cuộc vượt ngục “ngoạn mục”. Sau khi đạt được thỏa thuận, Storey và Kelly tuyển lựa 36 tù nhân từ nhiều buồng giam rồi t́m cách chuyển những người này về sinh hoạt chung một buồng giam để tổ chức vượt ngục.
Nhà tù Maze. Ảnh: The Sun.
Theo kế hoạch, các tù nhân bí mật đào một đường hầm dài 70 m từ buồng giam đến pḥng trực của cai ngục khu H7 để khống chế cai ngục và lấy ch́a khóa mở cửa. Ở bên ngoài, IRA sẽ tổ chức các nhóm vũ trang hỗ trợ để đưa tù nhân vượt ngục đến nhiều nơi ẩn nấp khác nhau trên lănh thổ Bắc Ireland.
Vào 14h30 ngày 25/9/1983, nhóm tội phạm bắt đầu kế hoạch và chiếm quyền kiểm soát toàn bộ dăy pḥng H7. Chúng bắt giữ các cai ngục làm con tin và làm bị thương một số lính canh để ngăn họ báo động.
Một sĩ quan bị đâm bằng dao tự chế và một người khác bị đánh ngất từ phía sau. Gerry Kelly bắn trúng đầu một cai ngục định chạy trốn, nhưng người này may mắn không chết.
Để tiếp tục thực hiện kế hoạch, nhóm tù nhân mặc quần áo của các cai ngục, nhân viên an ninh. Sau đó một tiếng, xe tải chở thực phẩm theo thời gian biểu đă đến cổng dăy pḥng H7 và tài xế bị một số tù nhân giữ làm con tin.
Sau đó, xe tải lăn bánh khỏi khu trại H7 lúc 4h chiều, phía sau chở 38 tù nhân và tài xế. Khi đi qua cổng chính, xe đột nhiên dừng lại. Phát hiện điều đáng ngờ, tài xế nhanh chóng bỏ chạy nhưng bị bắn chết tại chỗ. Tiếp đó, 10 tù nhân mặc trang phục nhân viên xuống xe và lẻn vào khu an ninh, đồng thời bắt giữ nhiều người làm con tin.
Tuy nhiên, lính canh đă phát tín hiệu báo động. Khoảng 20 phút sau, lực lượng an ninh được huy động đến cổng chính để trấn áp đám tù nhân bỏ trốn, gây ra thương vong cho cả hai bên. Cai ngục James Ferris bị tù nhân Dermot Finucane đâm 3 phát vào ngực khi t́m cách ấn chuông khẩn cấp.
Chân dung 14 trong số 38 phạm nhân vượt ngục. Ảnh: Irish News.
Sau đó, một số tù nhân trốn trại đă mở được cổng chính và chiếc xe chở các tù nhân tiếp tục di chuyển. Thời điểm này, hai nhân viên trại giam đă chặn lối đi bằng ôtô và yêu cầu tù nhân đầu hàng. Bốn tù nhân nhảy xuống tấn công một nhân viên an ninh, rồi tiếp tục lái xe trước khi bỏ lại ôtô ở cổng phụ.
Một tù nhân khi t́m cách đào thoát qua cổng chính đă bị lính gác bắn gục và bắt lại sau đó. 35 tù nhân khác vượt ngục thành công trước khi cửa chính của nhà tù khép lại.
Đây là vụ vượt ngục lớn nhất ở Anh và châu Âu kể từ khi thế chiến thứ hai kết thúc. Trong cuộc vượt ngục, 19 nhân viên quản giáo đă bị thương (13 người bị đánh, 4 người bị đâm, 2 người bị bắn) và cai ngục James Ferris tử vong ngay tại chỗ v́ vết thương quá nặng.
Truy lùng tội phạm
Bên ngoài nhà tù, lực lượng IRA đă huy động 100 lính vũ trang để hỗ trợ tù nhân tẩu thoát. Tuy nhiên, do tính toán sai lầm, các tù nhân không nh́n thấy lực lượng yểm trợ và buộc phải chạy qua các cánh đồng, cướp phương tiện để chạy trốn.
Quân đội Anh và cảnh sát Hoàng gia ngay lập tức triển khai kế hoạch khẩn nhằm truy bắt tù nhân. Họ sử dụng các phương tiện hiện đại như máy bay trực thăng, tàu chiến, máy bay tuần tra, hàng trăm xe quân sự cùng 1.000 lính dù, lính đặc nhiệm để truy t́m dấu vết những kẻ đào tẩu.
Cảnh sát truy lùng phạm nhân vượt ngục. Ảnh: BBC.
Đêm 25/9/1983, một tù nhân đă bị bắt giữ. 15 tù nhân bị bắt lại vào ngày hôm sau, trong đó 4 người bị phát hiện trốn dưới sông gần nhà tù. Hai ngày sau, 2 người khác bị bắt ở một nông trại gần hạt Antrim. 18 tên bỏ trốn thành công, thay đổi danh tính rồi tới Mỹ.
Tuy nhiên, số phận của 18 tù nhân vượt ngục này cũng được định đoạt theo nhiều cách khác nhau. Trong đó, 6 tù nhân bị lính đặc nhiệm SAS của Anh bắn chết trong các cuộc truy lùng từ năm 1983 đến năm 1997, số tù nhân c̣n lại lần lượt bị bắt giữ.
Gerry Kelly và Brendan McFarlane bị bắt ở Hà Lan năm 1986 và được dẫn độ về nhà tù Maze. Năm 1991, Storey bị bắt tại Mỹ.
