Theo như sau khi một loạt các vụ bạo lực súng đạn gần đây trên khắp nước Mỹ cho thấy một xu hướng mà sở cảnh sát đă tuyên bố lâu nay: các vụ giết người tăng lên khi thời tiết ấm hơn, từ một nghiên cứu tại Mỹ phát hiện thấy số vụ xả súng xảy ra vào ngày nóng có xu hướng cao hơn ngày có thời tiết lạnh.
Số vụ xả súng tăng cao vào trời nóng?
Từ vụ thảm sát trường học ở Texas đến vụ xả súng ở bệnh viện Tulsa và nhiều vụ tấn công ít được truyền thông đưa tin khác, một loạt các vụ bạo lực súng đạn gần đây trên khắp nước Mỹ cho thấy một xu hướng mà sở cảnh sát đă tuyên bố lâu nay: các vụ giết người tăng lên khi thời tiết ấm hơn.
Mối liên hệ đă được các nhà tội phạm học đề cập trong nhiều thập kỷ, với các nghiên cứu gần đây đi sâu hơn vào mối quan hệ chính xác giữa nhiệt độ và tỷ lệ tội phạm.
Đối với các nhà nghiên cứu, có những yếu tố khá hiển nhiên.
Điều đầu tiên, David Hemenway, giáo sư về chính sách y tế tại Trường Y tế Công cộng Harvard TH Chan, cho biết: "Thật khó để bắn người khác nếu không có ai ở xung quanh". Việc ít người ra đường khi thời tiết xấu là chuyện nhiều chuyên gia đều đồng ư.
Người qua đường xúc động trước một đài tưởng niệm các nạn nhân của vụ xả súng ở trường học vào tuần trước ở Uvalde, Texas. Ảnh: AP
Ư tưởng thứ hai, gây tranh căi hơn là nhiệt độ cao có thể làm bùng phát xung đột.
Trong khi có nhiều nguyên nhân đứng đằng sau làn sóng bạo lực súng đạn đang gia tăng ở Mỹ, thời tiết có thể đóng một vai tṛ ngày càng quan trọng trong một thế giới đang nóng lên nhanh chóng do biến đổi khí hậu.
Hemenway cho biết từ lâu ông đă quan tâm đến mối quan hệ giữa nhiệt độ và tỉ lệ tội phạm cao hơn dựa trên sự phân chia nam-bắc trong lănh thổ Mỹ và Ư, cũng như giữa các quốc gia bắc Âu của vùng Scandinavia và các quốc gia nam Địa Trung Hải.
Năm 2020, ông và một sinh viên đă viết một bài nghiên cứu trên Tạp chí Dịch tễ học Thương tật. Hai người đă thống kê các số liệu tại thành phố Chicago từ năm 2012 đến năm 2016.
Kết quả nghiên cứu đáng chú ư
Bài nghiên cứu này sử dụng các báo cáo từ Chicago Tribune để lấy số vụ xả súng mỗi ngày, và sau đó kết nối với nhiệt độ hàng ngày, độ ẩm, tốc độ gió, chênh lệch nhiệt độ so với mức trung b́nh trong lịch sử, loại mưa và lượng mưa.
Họ nhận thấy nhiệt độ cao hơn 10 độ C có liên quan đáng kể đến việc có nhiều vụ nổ súng hơn, tỉ lệ này lên tới 34% vào các ngày trong tuần và nhiều hơn 42% vào cuối tuần hoặc ngày lễ.
Họ cũng nhận thấy nhiệt độ cao hơn 10 độ so với mức trung b́nh có liên quan đến tỷ lệ các vụ xả súng cao hơn 33,8%.
Nói cách khác, Hemenway cho biết, điều quan trọng không chỉ là nhiệt độ mà nhiệt tương đối cũng đáng chú ư: "Vào mùa đông, có nhiều vụ nổ súng hơn vào những ngày ấm".
Sinh viên biểu t́nh phản đối bạo lực súng đạn ở Mỹ trong một cuộc mít tinh ở thành phố New York. Ảnh: AFP
Một bài báo khác gần đây, do Leah Schinasi của Đại học Drexel viết và được xuất bản trên Tạp chí Sức khỏe Đô thị năm 2017, đă thống kê số liệu về tội phạm bạo lực ở Philadelphia.
"Tôi sống ở Philadelphia, và tôi nhớ đă đạp xe đi làm về vào một ngày rất nóng và quan sát xem mọi người có vẻ cáu kỉnh như thế nào. Tôi quan tâm xem liệu điều này có dẫn đến tỷ lệ tội phạm cao hơn vào những ngày nắng nóng hay không", cô nói.
Cô và đồng tác giả Ghassan Hamra thực sự phát hiện thấy tỉ lệ tội phạm bạo lực xảy ra thường xuyên hơn trong những tháng ấm hơn - từ tháng 5 đến tháng 9 - và cao nhất vào những ngày nóng nhất.
Sự tương phản rơ ràng nhất vào những ngày thời ấm trong những tháng lạnh hơn - từ tháng 10 đến tháng 4 - so với những ngày lạnh trong những tháng đó.
Khi nhiệt độ lên tới 21 độ trong khoảng thời gian này, tỷ lệ tội phạm bạo lực hàng ngày cao hơn 16% so với những ngày 6 độ, mức trung b́nh cho những tháng đó.
Hemenway tin rằng cả hai giả thuyết được đề cập về chủ đề này - rằng nhiều người ở bên ngoài sẽ tạo ra nhiều cơ hội để tấn công lẫn nhau hơn và sức nóng khiến mọi người trở nên hung hăng hơn - đều có thể đúng.
Ứng dụng của nghiên cứu
Một nghiên cứu do Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ công bố vào năm 2019 đă đưa các sinh viên đại học ở Kenya và California vào pḥng nóng hoặc lạnh và đo lường tác động lên một số loại hành vi.
Nghiên cứu phát hiện thấy "nhiệt độ nóng ảnh hưởng đáng kể đến việc các cá nhân sẵn sàng phá hủy tài sản của những người tham gia khác, ví dụ như thẻ quà tặng và phiếu mua hàng".
Hemenway thừa nhận khi nói đến vấn đề tổng thể của bạo lực súng đạn, có những tác nhân lớn hơn nhiều so với nhiệt độ.
Những điều này bao gồm việc ước tính có khoảng 393 triệu khẩu súng được lưu hành ở Mỹ vào năm 2020, nhiều hơn cả dân số nước này. Nhiều bang Mỹ c̣n nới lỏng việc mua bán súng đạn trong những năm gần đây thay v́ thắt chặt các hạn chế.
Nhưng hiểu rơ hơn về mối quan hệ giữa súng đạn và thời tiết có thể có ư nghĩa về mặt chính sách - chẳng hạn như mở nhiều hoạt động hơn cho nam thanh niên để ngăn họ tới các góc phố vào những ngày hè nóng nực nhất và tăng cường sự hiện diện của cảnh sát ở các khu vực quan trọng dựa trên các dự báo.
Hemenway nói: "Đó là một cách giảm thiểu tác hại. Nhưng ngay cả khi đây không phải là vấn đề về súng, tôi nghi ngờ rằng chúng ta sẽ t́m thấy điều tương tự nếu có bằng chứng về các vụ đánh nhau và hành hung. Những ǵ súng làm là khiến các mâu thuẫn thù địch trở nên chết chóc hơn."
