Một sự kiện tuyệt chủng hàng loạt đang diễn ra trên Trái đất kéo theo cuộc tuyệt chủng lần thứ 6? Gần đây, một nghiên cứu mới cho thấy tốc độ tuyệt chủng hiện tại của sự sống trên Trái đất chưa đủ điều kiện để coi là một sự kiện tuyệt chủng hàng loạt - nhưng các xu hướng hiện tại cho thấy cuối cùng nó sẽ xảy ra, có thể là khoảng năm 2.500.
San hô mỏng manh mọc ở vùng nông của Raja Ampat, Indonesia. Khu vực nhiệt đới này được biết đến với sự đa dạng sinh học biển đặc biệt.
Số lượng các loài hiện đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng đă khiến nhiều nhà sinh thái học lập luận rằng, chúng ta đang trải qua đợt tuyệt chủng hàng loạt lần thứ sáu - nhưng chúng ta chỉ đang chứng kiến sự khởi đầu và nó có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn nhiều.
Tuy nhiên, theo một nghiên cứu mới, tỷ lệ tuyệt chủng do nhiệt độ toàn cầu tăng lên từ biến đổi khí hậu sẽ không đạt đến mức như một sự kiện tuyệt chủng hàng loạt lớn, ít nhất là không phải trong tương lai gần.
Đă có năm cuộc đại tuyệt chủng lớn trong suốt lịch sử 4,5 tỷ năm của Trái đất, và các nhà khoa học nh́n vào những trận đại hồng thủy trong quá khứ xa xôi đó để hiểu biến đổi khí hậu hiện đang ảnh hưởng như thế nào đến sự đa dạng toàn cầu theo những cách có thể không thể đảo ngược.
Trong thời kỳ tuyệt chủng hàng loạt, phần lớn đa dạng sinh học toàn cầu bị diệt vong nhanh hơn mức có thể thay thế được, và điều này xảy ra trong một khoảng thời gian tương đối ngắn theo các tiêu chuẩn địa chất - dưới 2,8 triệu năm, theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên ở London.
Tác giả duy nhất của nghiên cứu Kunio Kaiho, giáo sư danh dự tại Khoa Khoa học Trái đất tại Đại học Tohoku, Nhật Bản, cho biết: "5-10% loài tuyệt chủng trong 1 triệu năm tương ứng với tỷ lệ nền. Một tỷ lệ cao hơn, chẳng hạn như hơn 10% loài tuyệt chủng trong một thời gian ngắn (ví dụ, hàng trăm năm) là một sự kiện quan trọng".
Tuy nhiên, ước tính tỷ lệ tuyệt chủng trong các kỷ nguyên trước đây có thể "thực sự khó khăn", bởi v́ các hồ sơ hóa thạch có xu hướng đại diện quá mức cho các loài lớn hơn, phong phú hơn, David Storch, một giáo sư tại Khoa Sinh thái học tại Đại học Charles ở Prague, người không tham gia trong nghiên cứu mới này, cho biết: "Tốc độ tuyệt chủng hiện tại cao hơn tốc độ tuyệt chủng thông thường khoảng hai bậc độ lớn".
Kaiho nói, các vụ tuyệt chủng hàng loạt dẫn đến hơn 60% số loài mất đi. Tuy nhiên, sự kiện tuyệt chủng hàng loạt nhỏ xảy ra thường xuyên hơn. Trong nghiên cứu mới, được công bố ngày 22/7 trên tạp chí Biogeosciences, Kaiho lập luận rằng, những thay đổi trong khí hậu gây ra tỷ lệ tuyệt chủng cao hơn, nhưng tỷ lệ hiện tại vẫn chưa thể được coi là một sự kiện tuyệt chủng hàng loạt theo định nghĩa chặt chẽ này.
Năm sự kiện tuyệt chủng hàng loạt lớn trước đó là tuyệt chủng kỷ Ordovic-Silur (khoảng 440 triệu năm trước), tuyệt chủng kỷ Devon muộn (khoảng 365 triệu năm trước), tuyệt chủng kỷ Permi-kỷ Trias (khoảng 253 triệu năm trước), kỷ Jura-kỷ tuyệt chủng (khoảng 201 triệu năm trước) và tuyệt chủng kỷ Phấn trắng- Cổ sinh (khoảng 66 triệu năm trước).
Những sự kiện này cũng liên quan đến những thay đổi mạnh mẽ trong khí hậu Trái đất , chẳng hạn như sự thay đổi nhiệt độ bề mặt (cả nóng lên và lạnh đi), mưa axit, ôzôn,Kaiho báo cáo. Nhưng theo Storch, những thay đổi về hóa học khí quyển và đại dương đóng vai tṛ lớn hơn trong những cuộc tuyệt chủng này hơn là sự nóng lên hoặc nguội đi của Trái đất. (Những thay đổi này có mối liên hệ với nhau, v́ sự nóng lên toàn cầu có thể làm tăng độ axit của các đại dương cũng như thành phần của khí quyển, nhưng hoạt động của núi lửa cũng đóng một vai tṛ lớn.)
Storch cho biết: “Sự thay đổi khí hậu được phát hiện trong các đợt tuyệt chủng hàng loạt cuối cùng này có thể không phải là nguyên nhân [duy nhất] của các đợt tuyệt chủng, nhưng tốc độ tuyệt chủng có thể là hậu quả của những thay đổi toàn cầu khác xảy ra vào thời điểm đó” .
Bởi v́ các vụ tuyệt chủng hàng loạt trước đây được kích hoạt bởi các vụ phun trào núi lửa và, trong trường hợp của kỷ Phấn trắng , một tác động của tiểu hành tinh , những thay đổi dẫn đến khí hậu diễn ra nhanh chóng và mạnh mẽ.
Trong nghiên cứu, Kaiho lập luận rằng, tốc độ thay đổi môi trường quan trọng hơn mức độ thay đổi đơn thuần trong việc gây ra tỷ lệ tuyệt chủng lớn, bởi v́ trong thời gian khí hậu thay đổi chậm, động vật có thể di cư để tồn tại.
Để đáp ứng định nghĩa về một sự kiện tuyệt chủng hàng loạt lớn, các nhà khoa học cần phải quan sát sự tuyệt chủng của 60% số loài và 35% số chi (số nhiều chi). Tuy nhiên, chỉ v́ mức độ tuyệt chủng này chưa được quan sát thấy, không có nghĩa là nó hiện chưa được tiến hành. Lần tuyệt chủng thứ sáu khác với những lần trước bởi v́ nó được thúc đẩy bởi sự thay đổi khí hậu do con người tạo ra.
Kaiho nói: “Nhiệt độ trung b́nh toàn cầu tăng lên 9 độ C là điều cần thiết cho các vụ tuyệt chủng hàng loạt trùng hợp với hiện tượng ấm lên toàn cầu, và sự gia tăng như vậy sẽ không xảy ra ít nhất là cho đến năm 2.500 theo kịch bản tồi tệ nhất”.
VietBF@ sưu tập
