Theo như nhận định các nhà đầu sỏ (oligarque) Ukraina đă bất ngờ sụp đổ do chiến tranh và xem đó là một bước ngoặt lịch sử đối với Ukraina, một quốc gia mà giới đầu sỏ các nhà tài phiệt đă «làm mưa, làm gió », thao túng suốt 30 năm qua nên cơ hội giải phóng Ukraina khỏi «ách» đầu sỏ.
Nhà tài phiệt và dân biểu Ukraina Viktor Medvedchouk (T) cùng tổng thống Nga Putin tại St Petersbourg, Nga, ngày 18/07/2019. AP - Mikhail Klimentyev
Giới đầu sỏ (quả đầu) Ukraina được h́nh thành từ sau sự sụp đổ của Liên Xô và sau làn sóng tư hữu hóa lớn hồi thập niên 1990. Chiến tranh bùng nổ, người dân sống trong cảnh bom đạn nhưng giới đầu sỏ Ukraina cũng trở thành những nạn nhân một cách không mấy ai có thể ngờ tới : mất hết ảnh hưởng cả về truyền thông, chính trị và kinh tế.
Trước hết, về sức mạnh truyền thông, trước chiến tranh, 6 nhân vật đầu sỏ nắm giữ tới 70% các kênh truyền h́nh. Nay, 8 kênh lớn nhất đều phải phát cùng một chương tŕnh trong khuôn khổ « cuộc đua đường trường về thông tin », theo yêu cầu của thiết quân luật.
Về kinh tế, các lĩnh vực mang lại nhiều lợi nhuận nhất cho giới tài phiệt là các nhà máy luyện kim, các mỏ quặng ở vùng Donbass, các khu cảng ở Hắc Hải và biển Azov, thế nhưng những khu công nghiệp này, cũng như các vùng đất nông nghiệp màu mỡ nhất, đều nằm ở miền đông nam đất nước, nơi diễn ra các trận giao tranh ác liệt nhất. Le Monde nêu một ví dụ : tài sản của nhà tài phiệt Rinat Akhmetov đă giảm từ 13,7 tỉ đô la xuống c̣n 4,4 tỉ đô la.
Về vị thế chính trị, quyền lực của giới đầu sỏ Ukraina cũng đă tiêu tan. Chiến tranh nổ ra, tất cả các dân biểu đều đă quyết định đồng ḷng đứng về phía tổng thống Zelensky để đối phó với Matxcơva. Theo Le Monde, không có ai dám chỉ trích tổng thống Zelensky, nếu không muốn bị quy là kẻ phản bội đất nước. Họ đều hiểu ra là nên đứng về phía nhân dân, bảo vệ chính phủ, chống Nga thay v́ chống lại Nhà nước Ukraina. Le Monde trích dẫn nhà chính trị học Konstantin Batovsky, theo đó lần đầu tiên trong đời, giới đầu sỏ Ukraina có chung vận mệnh với nhân dân, ai cũng phải chịu nỗi đau. Dù không mất mạng, nhưng giới đầu sỏ mất tài sản và ảnh hưởng. Chiến tranh là cơ hội để nhân dân Ukraina dẹp trừ giới đầu sỏ, cho dù cái giá phải trả là rất đắt.
Sự suy yếu chưa từng có của giới đầu sỏ Ukraina được Bruxelles theo dơi sát sao, bởi Kiev muốn gia nhập Liên Âu. Bruxelles rất cảnh giác bởi những kẻ đầu sỏ mới lại có thể nổi lên trong quá tŕnh tái thiết đất nước Ukraina. Kiev cũng hiểu điều đó. Một cố vấn của lănh đạo Văn pḥng phủ tổng thống khẳng định xă hội sẽ không thể dung thứ nếu Kiev lại để một thế hệ đầu sỏ có cơ hội ra đời.
Le Monde kết luận bài viết với nhận định của Daria Kaleniouk, tổng giám đốc Trung tâm hành động chống tham nhũng của Ukraina, theo đó để tránh nguy cơ giới đầu sỏ hồi sinh, Kiev phải củng cố các định chế, cải tổ Ủy ban chống độc quyền, bởi chính v́ các định chế của Ukraina suy yếu nên Putin mới tự tin xâm lược Ukraina. Cách duy nhất để bảo vệ người Ukraina khỏi các cuộc tấn công mới của Nga là « xây một pháo đài không tham nhũng, không có các nhà đầu sỏ ».
Nước Đức và « kỳ tích » zero khí đốt của Nga
Nếu như chiến tranh là bước ngoặt lịch sử để Ukraina thoát « tai ương » tài phiệt, th́ đối với Le Monde, ngày 24/02/2022, ngày Putin xua quân xâm lược Ukraina cũng là dấu mốc lịch sử để nước Đức chấm dứt kỷ nguyên lệ thuộc 55% vào khí đốt của Nga. Không chỉ « thoát Nga » về năng lượng, đây c̣n là cơ hội để nước Đức chuyển đổi về quân sự. Le monde dành cả tựa trang nhất « Quân đội, năng lượng : Sự chuyển đổi của Đức », bài xă luận « Nước Đức phải tiếp tục chuyển đổi » và bài viết dài 2 trang « Nước Đức không khí đốt của Nga » cho các đề tài này.
Riêng về năng lượng, điều đáng nói đối với Le Monde là Berlin chỉ mất những thời gian ngắn kỷ lục để ra những quyết định mà trước đó từng bị xem là không thể nghĩ tới : tái khởi động các nhà máy nhiệt điện than và đẩy mạnh sản xuất điện than, khánh thành 2 trạm tiếp nhận khí hóa lỏng GNL, thông qua các biện pháp thuế khóa để ḱm hăm đà tăng giá khí đốt và điện …
Trong một năm chiến tranh Ukraina, Berlin đă cho thấy Đức có khả năng chống đỡ nhanh hơn dự báo ban đầu. Không những hoàn toàn ngưng nhập khẩu khí đốt của Nga sau 8 tháng, Đức c̣n không bị suy thoái kinh tế, không vấp phải làn sóng phá sản, thất nghiệp, đ́nh công diện rộng, cho dù lạm phát tăng cao. Khách quan mà nói, theo Le Monde, nước Đức cũng được hưởng lợi từ t́nh trạng chậm tăng trưởng của Trung Quốc do chính sách Zero Covid, cũng như mùa đông không quá khắc nghiệt. Tuy nhiên, quan trọng hơn cả là những thay đổi mang tính cấu trúc của nền kinh tế Đức.
Hơn nữa, cả thủ tướng Đức Olaf Scholz và bộ trưởng Kinh Tế, Robert Habeck, đều rất tích cực trong chính sách « ngoại giao năng lượng », xông pha khắp nơi trên thế giới, từ Nam Phi, Namibia, Canada, Na Uy, các nước vùng Vịnh, đến cả châu Mỹ la-tinh, để t́m kiếm đối tác cung cấp khí đốt và hydrogene, cũng như kim loại hiếm phục vụ công cuộc chuyển đổi năng lượng, chẳng hạn lithium.
