|
Châu Âu khó thoát phụ thuộc quốc pḥng Mỹ. Các nước châu Âu đă cố gắng tăng cường năng lực quốc pḥng khi xung đột Ukraine nổ ra nhưng vẫn không thể thoát khỏi sự phụ thuộc vào Mỹ.
Chiến dịch Nga phát động ở Ukraine vào cuối tháng 2/2022 được coi là hồi chuông cảnh tỉnh để châu Âu thay đổi quan điểm về an ninh quốc pḥng của ḿnh, sau nhiều thập kỷ liên tục cắt giảm chi tiêu quân sự, với niềm tin một cuộc xung đột quy mô lớn sẽ không c̣n nổ ra trên châu lục.
Theo Max Bergmann, giám đốc Trung tâm Stuart về châu Âu, Nga và Âu Á tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS), cuộc chiến kéo dài đă phơi bày những lỗ hổng đáng báo động về quốc pḥng châu Âu. Lực lượng vũ trang các nước trong 20 qua không được đầu tư đầy đủ, chủ yếu các nhiệm vụ nhân đạo, chống nổi loạn và khủng bố ở các nơi xa xôi như Afghanistan. Điều này khiến quân đội châu Âu thiếu những điều kiện cần thiết cho một cuộc chiến quy mô lớn ở ngay trên châu lục.
Sau những nỗ lực viện trợ quân sự liên tục cho Ukraine, hầu hết các nước châu Âu nhận ra rằng họ đều không dự trữ đủ đạn. Với tần suất khai hỏa như ở Ukraine, quân đội Đức chỉ đủ đạn pháo cho vài ngày chiến đấu.
Khi Ukraine hối thúc phương Tây viện trợ xe tăng, châu Âu phát hiện lực lượng xe tăng của họ không đủ cả về số lượng và mức độ sẵn sàng chiến đấu. Đức đang biên chế 300 xe tăng Leopard 2, nhưng chỉ có 130 chiếc sẵn sàng hoạt động. Tây Ban Nha cũng có hơn 300 chiếc Leopard, nhưng 1/3 số đó đang đắp chiếu hoặc hư hỏng.
Lực lượng pháo binh khiêm tốn của châu Âu ngày càng cạn kiệt v́ hỗ trợ Ukraine. Pháp đă gửi hơn 1/3 số pháo trong biên chế tới Ukraine, trong khi Đan Mạch dường như đă chuyển tất cả số khẩu pháo ḿnh có đến chiến trường này.
Tại hội nghị thượng đỉnh NATO ở Madrid vào mùa hè năm ngoái, liên minh đă tập trung thảo luận về mối đe dọa từ Nga và các yêu cầu của chiến tranh thông thường. NATO nhất trí mục tiêu xây dựng lực lượng phản ứng nhanh khoảng 300.000 người, tăng từ mức 40.000 hiện tại. Song giới chuyên gia cho rằng đây là mục tiêu quá tham vọng mà NATO khó có thể hoàn thành.
"Không ai nói rơ NATO làm cách nào để huy động được một lực lượng như vậy", Bergmann nói. "Ngay cả các lănh đạo châu Âu quyết tâm hỗ trợ Ukraine và tăng cường năng lực quốc pḥng của chính họ cũng không có đủ vũ khí, chuỗi cung ứng, năng lực sản xuất và mua sắm để đáp ứng nhu cầu của lực lượng phản ứng nhanh đó".
Ngành công nghiệp quốc pḥng châu Âu đă suy giảm năng lực nghiêm trọng sau hàng chục năm các nước duy tŕ mức chi tiêu thấp cho quốc pḥng. Vấn đề lớn hơn với châu Âu là họ không có thị trường quốc pḥng chung để đáp ứng nhu cầu an ninh của lục địa.
Đó là lúc các nhà thầu quốc pḥng Mỹ nhảy vào và hưởng lợi từ các hợp đồng vũ khí khắp châu Âu, lấn át hoạt động của công ty ở châu lục. Giới quan sát cho rằng đây là lư do Mỹ thường phản đối những nỗ lực của châu Âu nhằm tự lực về quốc pḥng.
Cựu bộ trưởng quốc pḥng Mỹ James Mattis và các quan chức khác của chính quyền Donald Trump đă phản đối gay gắt kế hoạch thành lập Quỹ Quốc pḥng châu Âu để phát triển các hệ thống vũ khí mới. Chính quyền Trump cũng tích cực vận động hành lang cho các công ty Mỹ có thể tiếp cận các quỹ của Liên minh châu Âu (EU).
Chính sách tiếp cận thị trường vũ khí châu Âu vẫn được duy tŕ Mỹ dưới thời chính quyền Tổng thống Joe Biden. Trọng tâm chính của đối thoại an ninh Mỹ - EU gần đây đă hoàn tất thỏa thuận cho phép Mỹ tiếp cận với ngân sách quốc pḥng của EU nhiều hơn.
Theo Bergmann, sự phản đối quyết liệt của Mỹ đă khiến một số thành viên EU ngần ngại tham gia các sáng kiến chung của khối, khiến hợp tác quốc pḥng ngày càng suy giảm.
Năm 2021, mức chi tập thể của EU cho mua sắm vũ khí chỉ chiếm 18% tổng ngân sách mua khí tài của các nước thành viên, thấp hơn rất nhiều so với mục tiêu 35% của EU về lĩnh vực này, theo Cơ quan Quốc pḥng châu Âu. Kết quả là các nước châu Âu "mạnh ai nấy mua" và sử dụng các loại khí tài khác nhau, gây khó khăn cho phối hợp tác chiến.
Điều này đă được thể hiện trong xung đột Ukraine. Các nước EU viện trợ cho Kiev nhiều loại pháo khác nhau, mỗi loại một ít và có tiêu chuẩn bảo tŕ, bảo dưỡng riêng biệt, gây ra "ác mộng hậu cần" đối với quân đội Ukraine.
Các nước châu Âu đang sử dụng 29 loại tàu khu trục khác nhau, 17 loại xe tăng hay thiết giáp chở quân và 20 loại tiêm kích. Trong khi đó, Mỹ đang biên chế 4 loại tàu khu trục, một loại xe tăng và 6 loại tiêm kích.
Thực tế này tạo ra nhiều lỗ hổng của châu Âu trong các hoạt động phối hợp, đặc biệt là trong lĩnh vực vận tải, trinh sát, giám sát. Trong chiến dịch rút lực lượng quân sự của Mỹ và đồng minh ở Afghanistan năm 2021, các nước châu Âu đă phải dựa hoàn toàn vào Washington để sơ tán công dân về nước.
NATO đă t́m giải pháp lấp khoảng trống năng lực cho châu Âu bằng cách trao trách nhiệm đảm bảo quốc pḥng cho lục địa này vào tay Mỹ, đồng thời yêu cầu các nước EU chi cho quốc pḥng nhiều hơn.
Các nước châu Âu cũng không có xu hướng ưu tiên đầu tư vào các hệ thống giúp giảm phụ thuộc vào Mỹ. Thay vào đó, họ chú trọng mua hàng từ các công ty Mỹ để tăng cường quan hệ quốc pḥng với Washington.
"Kết quả quân đội châu Âu càng phải phụ thuộc hơn vào Mỹ, ngay cả trong các nhiệm vụ quân sự cơ bản nhất", Bergmann cho hay.
Xung đột Ukraine khiến vấn đề quốc pḥng của châu Âu trở nên nan giải hơn. Sau khi gửi một lượng lớn thiết bị tới Ukraine, các thành viên EU cho rằng họ không đủ khả năng để chờ đợi các nhà sản xuất châu Âu bù đắp kho vũ khí. Do đó, họ t́m cách bổ sung nhanh chóng bằng cách t́m mua từ các nhà sản xuất bên ngoài, chủ yếu là từ Mỹ.
"Vấn đề là khi một quốc gia mua các hệ thống vũ khí lớn, họ sẽ phải gắn bó với dịch vụ bảo tŕ của nhà cung cấp đó trong nhiều thập kỷ", Bergmann nói.
Để giảm bớt phụ thuộc vào Mỹ, Ủy ban châu Âu lên kế hoạch chi 530 triệu USD trong hai năm tới nhằm khuyến khích các nước thành viên theo đuổi kế hoạch phát triển nền tảng công nghiệp quốc pḥng riêng. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng với ngân sách hiện tại, chương tŕnh này khó thay đổi nhanh chóng hành vi mua sắm vũ khí của các nước châu Âu.
Các nước thành viên EU có thể phân bổ nhiều nguồn lực hơn cho quốc pḥng trong thời gian tới, nhưng dường như không sẵn sàng chi quá nhiều tiền. EU đă dành 800 tỷ USD chống Covid-19, nhưng không sẵn sàng làm điều tương tự để đối phó với xung đột hiện tại.
Thay v́ coi xung đột Ukraine là cơ hội để thay đổi, các nước châu Âu lại ngày càng thiếu phối hợp nội bộ và tăng phụ thuộc quốc pḥng vào Mỹ, theo Bergmann.
"Chừng nào châu Âu vẫn tiếp tục suy nghĩ, hành động và phân bổ ngân sách quốc pḥng theo kiểu mạnh ai nấy làm mà không có nỗ lực tập thể, họ sẽ khó có thể thoát khỏi sự phụ thuộc vào Washington", chuyên gia này cảnh báo.
VietBF@ sưu tập
|
|
