Đạo diễn 'Taxi' rời Iran sau 14 năm bị cấm xuất cảnh

[sunshine1104]

Đạo diễn người Iran Jafar Panahi, 63 tuổi, lần đầu rời Iran sau 14 năm bị cấm xuất cảnh.

Ông ra tù hồi tháng 2 năm nay. Vợ đạo diễn - bà Tahereh Saeedi - đăng bức ảnh chụp cả hai tại một sân bay trên Instagram, viết: "Lệnh cấm của Jafar đã bị hủy bỏ và chúng tôi sẽ đi xa trong vài ngày".

Variety nhận định việc chính quyền Iran dỡ bỏ lệnh cấm đối với Panahi là tín hiệu cho thấy Iran đang thay đổi để xoa dịu làn sóng biểu tình sau cái chết của Mahsa Amini, cô gái Kurd 22 tuổi. Ngày 13/9/2022, Amini bị "cảnh sát đạo đức" ở thủ đô Tehran bắt giam vì mang khăn trùm hijab không phù hợp luật Hồi giáo. Cô tử vong 3 ngày sau đó, giới chức nói rằng cô bị đột quỵ và đau tim.

Năm 2009, đạo diễn bị cấm xuất cảnh sau khi dự đám tang của một sinh viên thiệt mạng trong cuộc cách mạng xanh nhằm phản đối kết quả bầu cử. Một năm sau, đạo diễn bị kết án sáu năm tù treo, cấm làm phim trong 20 năm vì cố ý chống đối an ninh quốc gia và tuyên truyền chống phá nhà nước Cộng hòa Hồi giáo.

Dù gặp nhiều khó khăn, ông vẫn làm phim, đưa tác phẩm của ông ra ngoài chiếu ở các liên hoan phim quốc tế. Theo Guardian, This Is Not a Film (2011), phim tài liệu được Panahi chép vào USB giấu trong một cái bánh, sau đó được chiếu tại Liên hoan phim Cannes 2011 ở hạng mục Un Certain Regard (Một góc nhìn). Tác phẩm kể về một ngày của Panahi trong quãng thời gian chờ đợi phán quyết của tòa án.

Năm 2013, Panahi giành giải Gấu bạc Liên hoan phim Berlin cho Closed Curtain. Hai năm sau, phim Taxi thắng giải Gấu Vàng và FIPRESCI, giải của Liên đoàn các nhà phê bình phim quốc tế. Tác phẩm được quay hoàn toàn bên trong ô tô, Panahi đóng vai người tài xế lái taxi.

Năm 2018, nghệ sĩ giành giải Kịch bản hay nhất Liên hoan phim Cannes với tác phẩm 3 Faces. Phim mới nhất của Panahi - No Bears - góp mặt tại Liên hoan phim Venice lần thứ 79 diễn ra năm ngoái, giành giải đặc biệt của ban giám khảo. Đạo diễn đóng vai chính mình, thuê một phòng trọ tại làng Jaban gần biên giới Thổ Nhĩ Kỳ, nơi ông chỉ đạo từ xa cho bộ phim tài liệu về một cặp vợ chồng người Iran.

Tháng 7/2022, Panahi bị bắt giam sau khi đến văn phòng công tố viên ở Tehran để theo dõi tình hình của nhà làm phim Mohammad Rasoulof và Mostafa Al-Ahmad, bị giam giữ vài ngày trước đó vì chỉ trích chính phủ. Trong tù, Panahi phản đối việc giam giữ ông, cho rằng bản án đã hết thời hạn. Đầu tháng 2 năm nay, đạo diễn được cho tại ngoại sau hai ngày tuyệt thực nhằm phản đối hệ thống tư pháp Iran.

Jafar Panahi sinh năm 1960 trong gia đình theo đạo Hồi ở thành phố Mianeh, tây bắc Iran, có bố là thợ sơn. Hồi Panahi lên chín tuổi, hai chị gái trong nhà đến tuổi trưởng thành nhưng bị cấm ra khỏi nhà, cấm mọi hình thức giải trí. Các chị gái cử Panahi đi xem phim ở rạp rồi về kể lại cho họ. Tình yêu điện ảnh nảy nở trong Panahi từ ngày đó.

Sau vài năm làm phim ngắn và làm trợ lý đạo diễn cho nhà làm phim Abbas Kiarostami, Panahi ra mắt điện ảnh đầu tay, The White Balloon (1995), giành giải Caméra d'Or tại Liên hoan phim Cannes lần thứ 48. Dù các tác phẩm của ông thường bị cấm ở quê hương, nghệ sĩ được giới phê bình công nhận là một trong những nhà làm phim ảnh hưởng lớn nhất ở Iran. Panahi thường khai thác đề tài về những khó khăn của trẻ em, người nghèo và phụ nữ.