Nam thanh niên, viêm tụy mạn, ung thư tụy sau 22 năm nghiện rượu, hút thuốc lá. Những căn bệnh dễ gặp ở người có tiền sử uống rượu lâu năm, nghiện rượu, hút thuốc là sỏi tụy, viêm tụy mạn, ung thư tụy.
Tin từ Bệnh viện Bạch Mai cho biết, khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy của bệnh viện thường xuyên tiếp nhận những bệnh nhân viêm tụy mạn, sỏi tụy, ung thư tụy do uống rượu lâu năm.
Bệnh nặng sau khi nghiện rượu 20-30 năm
Gần nhất là bệnh nhân P.T.N (nam, 38 tuổi), cũng có thói quen sử dụng rượu rất sớm từ năm 16 tuổi kèm theo hút thuốc lá mỗi ngày trung b́nh 1 bao.
Cách vào viện một tháng, anh N xuất hiện đau bụng vùng thượng vị âm ỉ kèm theo vàng mắt, vàng da tăng dần, gầy sút 5 kg trong ṿng 1 tháng. Anh N đi khám và điều trị tại nhiều bệnh viện lớn ở Hà Nội và được chẩn đoán là tắc mật do viêm tụy mạn.
Tại pḥng khám Khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy, người bệnh P.T.N có thể trạng gầy, da niêm mạc vàng đậm, đau nhiều thượng vị lan sau lưng, ăn uống kém.
Trên cộng hưởng từ và cắt lớp vi tính cùng với siêu âm nội soi đều cho thấy có h́nh ảnh giăn ống tụy, sỏi tụy, giăn đường mật trong và ngoài gan, không rơ khối vùng đầu tụy.
Chẩn đoán bệnh nhân bị tắc mật do viêm tụy mạn, sỏi tụy, theo dơi u đầu tụy, chỉ định phẫu thuật. Sinh thiết tức th́ hạch quanh đầu tụy cho kết quả là ung thư biểu mô tuyến di căn, do đó bệnh nhân được quyết định cắt khối tá tràng - đầu tụy, nạo vét hạch mở rộng.
Kết quả giải phẫu bệnh khối tá tụy và tổ chức hạch quanh tụy là ung thư biểu mô tuyến tụy trên nền viêm tụy mạn tính, di căn 34 trên 78 hạch nạo vét được.
Bệnh nhân ổn định và ra viện ngày thứ 9 sau mổ và được hẹn khám lại để xét điều trị bổ trợ. Tuy phẫu thuật thành công nhưng tiên lượng trường hợp này sẽ rất nặng do tụy viêm đă ung thư hóa và di căn hạch.
Viêm tụy mạn là bệnh viêm đặc trưng bởi quá tŕnh phá hủy nhu mô tụy tiến triển không hồi phục. (Ảnh minh họa vị trí tụy bị viêm. Ảnh: gastrodelhi)
Trường hợp hai là bệnh nhân nam N.V.B 50 tuổi, có thói quen uống rượu từ năm 20 tuổi, mỗi ngày trung b́nh 150ml. Trước khi nhập viện một thời gian, ông B thấy đau bụng âm ỉ quanh rốn, thượng vị, ở nhà tự mua thuốc giảm đau không đỡ, sau đó đau bụng tăng lên kèm ăn uống kém.
Kết quả chụp cắt lớp cho thấy, h́nh ảnh nhu mô tụy teo nhỏ, ống tụy giăn 1 cm và trong có rất nhiều sỏi. Người bệnh được chẩn đoán sỏi tụy/viêm tụy mạn - nghiện rượu và được phẫu thuật theo phương pháp Frey (mở dọc ống tụy từ đầu đến đuôi tụy, lấy tổ chức đầu tụy sinh thiết, nối tụy ruột).
Bệnh nhân B được ra viện sau 7 ngày phẫu thuật. Hiện tại, t́nh trạng bệnh nhân ổn định, hết đau bụng, ăn uống sinh hoạt b́nh thường, đă bỏ rượu theo tư vấn của bác sĩ.
90% ca viêm tụy mạn nghiện rượu
Bác sĩ Nguyễn Thành Khiêm, khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, nghiện rượu được coi là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy mạn (chiếm tới khoảng 90% các trường hợp).
"Viêm tụy mạn là bệnh viêm đặc trưng bởi quá tŕnh phá hủy nhu mô tụy tiến triển không hồi phục.
Qua thời gian, nó dần dần dẫn tới xơ hóa nhu mô tụy, gây suy giảm chức năng tụy nội tiết và ngoại tiết. Tỷ lệ mắc bệnh thay đổi tùy từng nước: ở châu Âu là 7/100.000 dân và ở châu Á là 14/100.000 dân", bác sĩ Đỗ Văn Minh.
Rượu gây kết tủa và làm tăng độ nhớt của dịch tiết tuyến tụy, dẫn đến sự phát triển của các nút protein trong các ống dẫn nhỏ của tụy, sau đó h́nh thành sỏi gây viêm và xơ hóa tiến triển, dẫn đến hủy hoại tế bào tụy ngoại tiết, tế bào h́nh sao và tế bào biểu mô ống tụy.
Rượu cũng dẫn đến kích hoạt sớm trypsinogen và các enzym tiêu hóa khác trong chính các tế bào tụy ngoại tiết, điều này dẫn tới quá tŕnh tự phá hủy trong nhu mô tụy dẫn đến t́nh trạng viêm tụy.
Ngoài ra c̣n các nguyên nhân khác như đột biến gen, tắc hẹp ống tụy, tăng triglyceride máu, tăng canxi máu, viêm tụy tự miễn… Một số trường hợp không t́m được nguyên nhân gọi là viêm tụy tự phát.
Hằng năm, khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận và điều trị nhiều trường hợp viêm tụy mạn mà phần lớn các bệnh nhân đều có tiền sử uống rượu lâu năm và uống nhiều rượu.
Theo bác sĩ Khiêm, viêm tụy mạn được coi là yếu tố nguy cơ phát triển ung thư tụy, tỷ lệ xuất hiện ung thư tụy ở bệnh nhân viêm tụy mạn là 1,8 - 3% sau 10 năm và 4% sau 20 năm.
"Ung thư tụy có tiên lượng rất xấu, mặc dù có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và giảm được tỷ lệ tử vong và biến chứng sau mổ, tỷ lệ sống sau 1 năm 68%, 2 năm 46,7% và 5 năm là 18,7%", bác sĩ Khiêm cho biết.
Các triệu chứng viêm tụy mạn
Bác sĩ Đỗ Văn Minh, khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy (Bệnh viện Bạch Mai) chia sẻ, các triệu chứng của viêm tụy mạn thường không đặc hiệu. Tuy nhiên cần nghĩ tới bệnh lư này khi có các biểu hiện dưới đây, đặc biệt là ở người bệnh có yếu tố nguy cơ như uống rượu với số lượng lớn trong thời gian dài.
Viêm tụy mạn được coi là yếu tố nguy cơ phát triển ung thư tụy, tỷ lệ xuất hiện ung thư tụy ở bệnh nhân viêm tụy mạn là 1,8 - 3% sau 10 năm và 4% sau 20 năm (Ảnh minh họa SKĐS)
- Đau bụng kéo dài: đây là triệu chứng gây khó chịu nhất cho người bệnh và cũng là chỉ định thường gặp nhất cho điều trị phẫu thuật. Đau nhiều gây nên chán ăn do đó dẫn đến suy dinh dưỡng và giảm cân. Vị trí đau thường ở thượng vị (mặc dù đau lan tỏa cả vùng bụng trên cũng có thể gặp) do đó đau thường được chẩn đoán là do viêm dạ dày.
- Kém hấp thu: ỉa phân sống và sút cân cũng là biểu hiện lâm sàng quan trọng. Ỉa phân sống gặp ở giai đoạn bệnh tiến triển.
- Đái tháo đường: chiếm tỷ lệ 20-28%, là biểu hiện của suy tụy nội tiết, đái tháo đường có đặc điểm là không ổn định và khó điều chỉnh do sự thiếu hụt cả yếu tố nhận biết t́nh trạng hạ đường máu được tiết ra từ tuyến tụy.
Các biến chứng của viêm tụy mạn:
Bác sĩ Minh cũng cho biết, viêm tụy mạn có nhiều biến chứng nguy hiểm như:
- Tắc hoặc hẹp đường mật với triệu chứng vàng da tắc mật.
- Tắc hoặc hẹp tá tràng với hội chứng hẹp môn vị.
- Tắc hoặc hẹp các mạch máu thường là tĩnh mạch cửa - mạc treo tràng trên với biểu hiện tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
- Nang giả tụy có triệu chứng lâm sàng (chèn ép các cơ quan lân cận, nhiễm trùng, chảy máu…)
- Ḍ tụy (trong hay ngoài)
- Cổ chướng có nguồn gốc từ tụy.
- Các biến chứng hiếm gặp khác (hẹp đại tràng, nang giả lách…)
"Viêm tụy mạn thường tiến triển âm thầm, khi phát hiện ra bệnh thường ở giai đoạn muộn. V́ vậy, chúng ta cần phải kiểm tra sức khỏe định kỳ hằng năm.
Đặc biệt là những bệnh nhân có nguy cơ như tiểu đường, kém hấp thu, bệnh nhân uống rượu nhiều năm... Khi phát hiện ra bệnh nên điều trị hoặc khám theo dơi tại các cơ sở chuyên khoa. Nếu không quản lư tốt sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến tính mạng", bác sĩ Minh khuyến cáo.
VietBF@ sưu tập
