- Ba nguyên tắc để hành xử cần phải tuân thủ nghiêm ngặt: thứ nhất là nhân ái, thứ hai, phải biết tiết kiệm, thứ ba là cố gắng không tranh giành người khác trước trong mọi việc. Nhân ái, tiết kiệm và khiêm tốn không chỉ là nguyên tắc sống mà c̣n là cách ứng xử tốt nhất trên đời. Nếu chỉ hiếu chiến (dũng) mà không nhân từ; Nếu chỉ hưởng thụ xa hoa mà không tiết kiệm; Nếu bê tha triều chính mà không lo việc dân việc nước, e rằng sẽ dẫn đến họa diệc tộc hay mất nước.
Lăo Tử nói với chúng ta rằng có ba nguyên tắc để hành xử cần phải tuân thủ nghiêm ngặt: thứ nhất là nhân ái, thứ hai, phải biết tiết kiệm, thứ ba là cố gắng không tranh giành người khác trước trong mọi việc. Nhân ái, tiết kiệm và khiêm tốn không chỉ là nguyên tắc sống mà c̣n là cách ứng xử tốt nhất trên đời.
1. Nhân từ
Mọi người thường khuyên nhủ nhau rằng: làm người th́ phải nhân hậu, nhưng cần phải sống như thế nào mới được coi là một người nhân hậu!
Sự nhân hậu như ḍng chảy ngầm dưới đáy sâu của ḷng sông. Nó rất mạnh mẽ nhưng trên bề mặt lại vô cùng yên ả, không hề nổi sóng ào ạt. Sự nhân hậu của một người có thể tạo nên nhân cách của người đó, cũng là thể hiện của tâm thái cao quư.
Tương truyền, khi Khổng Tử tham dự tang lễ nhà người khác, ông đứng cạnh người nhà họ, mà trong ḷng cũng cảm thấy đồng cảm như thể họ là người thân của ḿnh vậy. Bản thân Khổng Tử cũng thương tiếc thay cho họ, ngay cả ăn cơm tâm trạng cũng không thấy thoải mái. Sự đồng cảm với người khác mọi lúc mọi nơi cũng là biểu hiện của tấm ḷng nhân hậu.
Một người phải có tấm ḷng bác ái, nhân ái dù là đối với người hay vật. Chỉ có tấm ḷng nhân ái th́ vận may của người ta mới có thể tốt hơn, nhận được nhiều phúc khí và cuộc sống sẽ suôn sẻ hơn.
Kinh nghiệm của cuộc sống là một sự luân hồi. Người xưa có câu: “Người làm việc thiện tuy phúc chưa đến nhưng hoạ đă rời xa, người làm việc ác tuy hoạ chưa đến nhưng phúc báo đă rời xa”.
2. Tiết kiệm
Lưu Văn Định, triều đại nhà Thanh từng nói: “Hăy quư trọng thức ăn, quư trọng quần áo, quư trọng sự giàu có và vận may”. “Gia tài phú quư” ở đây có nghĩa là tiết kiệm mới có được. Những người đă thấy hiền nhân đều là những người cần kiệm và có phúc.
Quư Văn Tử là một quư tộc ở Vương quốc Lỗ thời Xuân Thu nhưng không hề xa hoa lăng phí. Những bộ quần áo mặc vào ngày thường đều bằng vải thô, ngoại trừ bộ triều phục, mỗi khi ra ngoài, xe ngựa đi vô cùng đơn giản, đồ ăn ở nhà cũng không khác ǵ người thường.
Thấy ông tằn tiện như vậy, có người ra sức thuyết phục: “Ông là người Thượng Thanh, trọng nghĩa khí, mọi lời nói, việc làm đều tượng trưng cho nước Lỗ. Nhưng ông không cho vợ, thiếp mặc áo lụa, cũng không để ư đến ngoại h́nh, quần áo. Cỗ xe xập xệ, anh thế này th́ không sợ người nước khác giễu cợt sao? Nếu tử tế hơn, tốt cho ḿnh và cho đất nước, sao anh không làm được?”
Nghe vậy, Quư Văn Tử chỉ mỉm cười, sau đó nghiêm nghị nói với người đàn ông: “Tôi cũng mong ăn mặc sang trọng hơn, xe ngựa sang trọng hơn, nhưng người dân nước ta, có nhiều người không đủ ăn và không có quần áo để mặc. Nghĩ đến điều này, làm sao tôi có thể chịu đựng được khi chỉ tận hưởng một ḿnh?”
” Kinh Dịch ” nói: “Quư ông dùng đức tính cần kiệm để vượt qua khó khăn.” Quư Văn Tử đă giành được sự kính trọng của mọi người với đức tính tiết kiệm của ḿnh. Ông đă làm quan trong 30 năm và phát triển một thế hệ tiết kiệm, điều này đă tạo nên địa vị tối cao của ḍng họ ở nước Lỗ, đồng thời thúc đẩy sự cải cách và phát triển của nhà nước Lỗ.
Gia Cát Lượng đă nói trong “ Giới tử thư”: “Đạo của một người chồng và một quư nhân là lặng lẽ tu thân, cần kiệm để tu đức”.
Sự xa hoa, lăng phí mức nhỏ phá hủy hạnh phúc của một gia đ́nh, nhưng lớn th́ hủy hoại cả một quốc gia hùng mạnh. Mọi người có trí tuệ lớn đều coi tiết kiệm là nguyên tắc làm người, để nâng cao tính tu dưỡng của bản thân.
3. Không dám đứng trước thiên hạ
Lăo Tử giảng: “Thượng thiện nhược thủy, thủy thiện lợi vạn vật, phù duy bất tranh, cố vô vưu”(Nước là thiện nhất, nước đem lại lợi ích cho vạn vật mà không tranh giành).
Đặc tính của nước là tồn tại v́ vạn vật, không tranh giành cao thấp, cũng không tự cho ḿnh là hiểu biết, lại không khoe khoang bản thân. Bởi v́ không tranh giành nên cũng không có oán hận âu lo.
Người thiện nhất tựa như nước. Nước không chỗ nào không chảy đến, nuôi dưỡng vạn vật nhưng lại hạ ḿnh ở nơi thấp nhất, v́ vậy nước gần với Đạo nhất. Người thiện nhất chọn nơi ở thấp nhất, tâm trí luôn trầm tĩnh mà lại thâm sâu khó ḍ như biển, đối xử chân thành với mọi người, vị tha và không vụ lợi, lời đă nói ra là sẽ thủ tín, công việc th́ xử lư tinh giản, giỏi phát huy sở trường, hành động th́ giỏi nắm bắt thời cơ, lại có thể quản lư tốt việc gia đ́nh.
Lăo Tử đă từng nói: “Tính thiện như nước, thủy chung th́ tốt cho vạn vật, không chống lại cái ác của mọi người, nên hơn Đạo”. Nước lặng lẽ nuôi dưỡng vạn vật, nhưng không tranh với vạn vật trước, chính là gần nhất với Đạo.
“Không dám làm tiên thiên hạ” kỳ thực nói cho thiên hạ biết, ắt như nước chảy, dù sống ở đâu cũng phải có tâm tính khiêm tốn. Trong “Thượng Thư” có một câu nói: ” Khiêm tốn ắt được lợi ích, thiên thời là lẽ sống”. Người tự cao tự đại sẽ mang tai họa, người khiêm nhường sẽ được lợi, đây là mệnh trời. Dù là hoàng tử hay tướng quân hay người b́nh thường, người thông minh thật sự đều khiêm tốn, bởi họ hiểu rằng chỉ ẩn dật pḥng thân th́ đường đời mới suôn sẻ, an toàn.
Lăo Tử nói: “Giữ và đổ đầy măi, không bằng dừng lại. Mài cho nhọn sắc, không giữ được lâu. Vàng ngọc đầy nhà, chẳng thể giữ được. Giàu sang mà kiêu căng, sẽ tự chuốc họa. Công đă thành, danh đă toại, th́ hăy rút lui; đó là đạo Trời”. Tốt hơn hết là bạn nên dừng lại đúng lúc nếu bạn đang cầm đầy. Người đầy vàng ngọc th́ không giấu được, nếu v́ của cải mà kiêu ngạo th́ sẽ để lại tai họa cho ḿnh.
Sự độc ác và xấu xa, sự giàu có, kiêu ngạo và xa hoa, tín dụng và tham lam, chắc chắn sẽ dẫn đến tai họa, và nền tảng phổ biến nhất của cuộc sống và gốc rễ của việc làm thực sự là nhân từ, tiết kiệm, khiêm tốn và không tranh đua với người khác. Có như vậy, chúng ta mới có thể bước đi thuận lợi trên đường đời và lưu lại phúc đức cho thế hệ mai sau.
VietBF@sưu tập
Games
