Trước tuổi đến trường, trí nhớ của bé đă dồi dào. Nhớ mấy đống bùn nhăo của đám tèng heng vào sáng sớm trên sân đất trước nhà, sao bỗng dưng chúng ít đi rồi mất biệt?
Nhớ chim dồng dộc kết tổ trên tàng cây vú sữa ở sân sau, bỗng dưng cũng không nhiều nữa? Nhớ bướm bà vằn vện cỡ bàn tay, bây giờ chỉ thấy bướm nhỏ lăng xăng. Sự nhớ lan man, bé hỏi chính ḿnh, v́ người lớn trăm công ngàn việc không ai hơi đâu nghe bé hỏi hết câu này đến câu khác.
Mùi chuối chín cây bên hiên nhà thoang thoảng hừng đông. Mùi bông bưởi sau Tết bên những khung của sổ chéo h́nh thoi làm bằng tre. Bên đường xuyên vườn dậy mùi ổi chín ngày hè. Mùi cỏ dại mà ông bà nội nói là các cây thuốc luôn có lũ bướm rập rờn. Trộn lẫn mùi lá mục trong mương liếp là hoa cau dưới trăng, mùi śnh trên đường làng khi mưa già và cả mùi bông so đũa bông lục b́nh mời gọi tôi là rau, thơm gịn lắm đây. Ấy, đan nhau bện nhau mùi vườn dày như chiếc vơng, không như cánh đồng ở phía sau kia.
Cánh đồng chỉ có hai mùi duy nhất khi đất ải dưới lưỡi cày và khi cây lúa thành rơm thành rạ. Hay là mạ xanh và cây lúa dậy th́ cũng có mùi mà gió đưa nó đi xa trước khi bé định nghĩa ấy là mùi ǵ. Chỉ thấy chúng, thứ cây lúa nhiều vô tận ấy dợn sóng như đại dương, khi xanh thắm khi óng vàng. C̣n mùi trâu nữa, mùi mồ hôi śnh bùn của chúng và mùi khói un bên ngoài khoảnh chuồng ở hông nhà những gia đ́nh ruộng trăm lúa thiên.
***
Căn bếp của má. Ảnh: Y.T
Có bao nhiêu giây phút một ḿnh để nghe cánh cửa kư ức mở ra và mở ra. Nếu chúng khép lại th́ sự bần thần này có c̣n không? Một công thức giản đơn đến vậy sao: Khi con người không c̣n cảm xúc với quá khứ th́… th́ ấy là sự tàn phế của ta theo mọi nghĩa!
Rồi bé không c̣n bé nữa. Chân trời dù màu ǵ, xanh hay xám hay dậm dọa, sức mạnh từ đó không sao cưỡng nổi. Thanh xuân hầu như không khi nào cắm cúi, lưng thẳng, mắt chăm chắm phía trước, lồng ngực mở rộng. Cánh cửa kư ức chừng như chỉ khép hờ, để phần thu nhận mănh liệt ấy cho con tim. Run rẩy với tất cả, những thứ chưa từng trải qua, chưa từng biết, chưa kịp định nghĩa ấy là mùi ǵ th́ khung cảnh khác đă tới, loang loáng như những thước phim nhanh. Choáng ngợp và diệu kỳ.
Không nhớ khi nào th́ trái tim rên rỉ. Miếng cơm nhà người chát đắng hay sao? Phơi phới biến hết ở đâu rồi? Chồng vợ trai gái thường t́nh như vậy ư, măi măi như vậy ư? Con và cái, mùi sữa ê ở cái áo người mẹ không thời gian cho thay thiệm, mùi nước đái lưu cữu trên chiếu trên nệm trên vơng của trẻ. Bỗng dưng ngất ngư nhớ. Nhớ tấm chiếu má đắp lên cho con khi đến Chạp v́ nhà không đủ mền cho tẩt cả. Nhớ tiếng dao xiết trên thân chuối vào cữ khuya khi má vùng dậy chuẩn bị bữa sáng cho lũ vịt lũ heo. Nhớ những tiếng khua cái nọ cái kia cũng của má trong chái bếp, có khi chỉ đập dập mấy tép tỏi và băm hành lá ra cho món cơm chiên để các con no bụng đến trường. Tṛng trành mùi lá dừa với mùi củi trong cà ràng, cái mùi ấy mùa nắng nghe cũng gịn và mùa mưa th́… th́ vần vụ rưng rưng trên mái nhà ung ủng nước.
Dường như khi con người vào trung niên th́ tim chùng, đầu óc bận bịu đến mức chẳng biết cái kho kư ức của ḿnh ngổn ngang cỡ nào. Sao thứ ǵ cũng ùa vô rồi nghẹn lại nghẽn lại như độc đạo, bế tắc? Bộ năo hay con tim hoặc hai cái thứ ấy đồng tâm hiệp lực khiến con người khổ sở v́ sức lưu giữ và nhắc nhở của chúng. Hoặc là ta đang giàu có mà không biết? Có bao nhiêu giây phút một ḿnh để nghe cánh cửa kư ức mở ra và mở ra. Nếu chúng khép lại th́ sự bần thần này có c̣n không? Một công thức giản đơn đến vậy sao: khi con người không c̣n cảm xúc với quá khứ th́… th́ ấy là sự tàn phế của ta theo mọi nghĩa!
***
Vậy rồi đă đến lúc ta bằng với tuổi sinh học của Ông Bà và Mẹ Cha xưa. Từng lớp từng lớp gọi là Cát Bụi ấy có thực sự là cát bụi theo nghĩa cao quư chứ không thuần ư niệm vật chất? Mặc hết đi mọi định nghĩa, sâu xa nhất, nền tảng nhất từ trong đáy tủ của cái kho đầy ứ ấy bỗng bước ra một cái mùi có trọng lượng hẳn hoi. Trên chiếc gường ấy, chiếc chơng tre rộng một mét sáu, má và mấy đứa con nhỏ nhít. Chiếu thâm kim mồ hôi của má, chiếu cũ êm ái v́ chiếu mới dành cho khách, dành cho Tết, dành cho cữ Chạp thay mền, dành cho những ngày phơi phóng để làm ra món bánh phồng không thế nào thiếu được trong đêm giao thừa.
Của Má, mùi của Má với tất cả sự chiếm hữu của từ ấy trong ta mà những ai may mắn có mẹ có má mới có được. Vô phương định nghĩa. Mùi cơm búng, mùi mồ hôi muối, mùi chiếc khăn mỏng sờn trên tóc trên vai, mùi của tấm lưng khi má ngủ ngồi trên liếp những trưa cực nhọc hoặc là… là khi má quay lưng lại trong đêm để các con cứ thế ôm má và úp th́a vào nhau cùng ch́m vào giấc ngủ b́nh yên nhất đời.
Cái ổ. Mùi sinh học thiêng liêng của cái ổ. Phải, mùi của cái ổ.
VietBF@ sưu rập
