Tổng thống Mỹ Donald Trump vào tuần trước đă kết thúc chuyến công du tới 3 nước vùng Vịnh gôm gồm Ả Rập Xê Út, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) từ ngày 13 đến 16/5/2025.
Trong chuyến thăm này, hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (GCC) đă được tổ chức. Đây là chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông Trump kể từ khi nhậm chức tổng thống nhiệm kỳ hai ngày 20/1/2025.
Quyết định của Tổng thống Trump chọn ba nước vùng Vịnh trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ḿnh cho thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa ông và các quốc gia vùng Vịnh, đặc biệt về hợp tác kinh tế, đầu tư và quốc pḥng.
Chuyến thăm này được mô tả là mang tính lịch sử. Đây là trung tâm năng lượng của thế giới, những nước có tiềm năng hết sức to lớn về kinh tế và ư nghĩa chiến lược đối với Mỹ.
V́ sao ông Trump chọn Ả Rập Xê Út cho chuyến công du đầu tiên?
Chuyến thăm của Tổng thống Trump tới Ả Rập Xê Út năm 2017 đă thay đổi truyền thống các Tổng thống Mỹ thường tới thăm các nước láng giềng Canada, Mexico và đồng minh thân cận Vương quốc Anh trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ḿnh.
Lần này, sau khi nhậm chức tổng thống nhiệm kỳ hai, ông Trump cũng đă chọn Ả Rập Xê Út là điểm dừng chân đầu tiên trong chuyến công du nước ngoài của ḿnh. Điều này thể hiện mối quan hệ chặt chẽ của chính quyền ông với các quốc gia vùng Vịnh giàu dầu mỏ và tầm quan trọng của vương quốc này trong chính sách Trung Đông của Mỹ.
Ông Trump nói: "Trong chuyến thăm Ả Rập Xê Út nhiệm kỳ trước của tôi năm 2017, họ đă bơm 450 tỷ USD vào Mỹ, trong đó 110 tỷ USD để mua vũ khí và thiết bị quân sự. Lần này tôi đă nói rằng tôi sẽ đến Riyadh nếu họ bơm 1000 tỷ USD vào các công ty Mỹ, một ngh́n tỷ đô la trong bốn năm tới, và họ đă đồng ư, v́ vậy tôi sẽ đến đó".
Tổng thống Donald Trump gặp Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al Thani tại Doha, Qatar, ngày 14/ 5. Ảnh: Reuters
Đây là một khoản tiền kỷ lục, tạo ra hàng trăm ngh́n việc làm, góp phần quan trọng vào sự phát triến kinh tế to lớn của nước Mỹ. Ông Trump nói thẳng rằng mục đích chính của ông là tiền, thu hút đầu tư từ các nước Ả Rập vào nền kinh tế Mỹ.
Xét về cả góc độ kinh tế và chính trị, Ả Rập Xê Útlà một trong những đối tác quan trọng của Mỹ ở một khu vực có tầm quan trọng chiến lược cực kỳ lớn”. Quốc gia này c̣n là một trong những nước xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất sang Mỹ và là thị trường quan trọng cho tổ hợp công nghiệp - quân sự của Mỹ.”
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ḿnh, năm 2018, chính quyền Trump đă kư Hiệp định Abraham về b́nh thường hóa quan hệ giữa Israel và một số quốc gia vùng Vịnh, đồng thời ông đă cam kết mở rộng Hiệp định này, đặc biệt là b́nh thường hoá quan hệ giữa Ả Rập Xê Út với Israel. Các cuộc tiếp xúc về vấn đề này bị đóng băng do Riyadh đặt điều kiện Israel phải chấm dứt cuộc chiến tại Gaza và đạt được giải pháp công bằng cho vấn đề Palestine.
Hiện nay, Ả Rập Xê Út đang đóng vai tṛ quan trọng trong chính sách đối ngoại của Mỹ khi đứng ra đăng cai các cuộc đàm phán ngừng bắn giữa Nga và Ukraine do Mỹ bảo trợ.
Về phần ḿnh, Ả Rập Xê Út cũng đang t́m cách thu hút các khoản đầu tư lớn từ Mỹ cho chương tŕnh "Tầm nh́n 2030" của ḿnh, nhằm đa dạng hóa các nguồn thu nhập ngoài dầu mỏ. Riyadh đặt mục tiêu thu hút hơn 100 tỷ USD đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hàng năm, tập trung vào các lĩnh vực khai khoáng, du lịch, giải trí và công nghệ tiên tiến.
Ả Rập Xê Út muốn nhận được sự đảm bảo an ninh từ Mỹ, một chương tŕnh hạt nhân ḥa b́nh và cơ hội đầu tư vào ngành công nghiệp quốc pḥng.
Một lư do khác khiến Trump bắt đầu chuyến công du tới Ả Rập Xê Út là để bày tỏ sự đoàn kết với chương tŕnh nghị sự của các quốc gia quân chủ vùng Vịnh nhằm kiềm chế ảnh hưởng của Iran.
Kết quả chuyến thăm của Tổng thống Trump
Có thể nói, đây là chuyến đi đem lại hiệu quả lớn nhất cho nước Mỹ, góp phần thực hiện mục tiêu Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại (MAGA) của ông Trump và củng cố vai tṛ, vị thế của Washington ở khu vực Trung Đông và trên thế giới.
Nhà Trắng đưa tin, chỉ trong 4 ngày thăm ba nước vùng Vịnh, Tổng thống Trump đă đem về cho nước Mỹ những thỏa thuận trị giá hơn 2 ngh́n tỷ USD, chưa kể nhiều tỷ USD được cam kết bao gồm các khoản đầu tư vào quốc pḥng, công nghệ, cơ sở hạ tầng và trí tuệ nhân tạo.
Tại Ả Rập Xê Út: Thái tử Mohammed bin Salman (MBS) đă hứa sẽ đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ trong ṿng bốn năm tới. Số tiền này có thể được tăng lên lên 1 ngh́n tỷ USD thời gian tiếp theo.
Ả Rập Xê Út sẽ đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ. Số tiền này sẽ được sử dụng để phát triển các dự án trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, năng lượng, chăm sóc sức khỏe, quốc pḥng và an ninh.
Thỏa thuận hợp tác quân sự lớn nhất trong lịch sử là giữa Mỹ và Ả Rập Xê Út, trị giá 142 tỷ USD cũng đẫ được kư kết, theo đó Washington cam kết cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự hiện đại, phát triển hệ thống pḥng không và pḥng thủ tên lửa, đồng thời hiện đại hóa an ninh biên giới và bờ biển cho Ả Rập Xê Út.
Tại Qatar: Quốc vương Tamim bin Hamad Al Thani cam kết đầu tư 1,2 ngh́n tỷ USD vào Mỹ. Các thỏa thuận trị giá tổng cộng hơn 243,5 tỷ USD đă được kư kết.
Qatar Airways đă kư hợp đồng mua 210 máy bay Boeing thân rộng 787 của Mỹ trị giá 96 tỷ USD. Đây là đơn đặt hàng máy bay thân rộng lớn nhất từ trước đến nay giữa hăng Boeing với nước ngoài.
Cơ quan đầu tư Qatar có kế hoạch đầu tư thêm 500 tỷ USD vào Mỹ trong thập kỷ tới vào các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, trung tâm dữ liệu và chăm sóc sức khỏe phù hợp với chương tŕnh tái sản xuất của Mỹ.
Ngoài ra, Qatar c̣n quyết định tặng cho chính quyền của tổng thống Trump một máy bay siêu sang được gọi là “lâu đài bay” trị giá 400 triệu USD.
Tại UAE: Tổng thống Mohammed bin Zayed Al Nahyan cam kết đầu tư 1,4 ngh́n tỷ USD vào Mỹ trong mười năm tới, gồm các chương tŕnh trí tuệ nhân tạo (AI) và các sản phẩm công nghệ cao khác như chất bán dẫn, phát triển công nghiệp và các dự án năng lượng và công nghiệp.
Hai bên c̣n kư kết các hợp đồng trực tiếp trị giá 200 tỷ USD trong một số lĩnh vực kinh tế hàng đầu, bao gồm việc Etihad Airways mua 28 máy bay Boeing trị giá 14,5 tỷ USD, công ty dầu mỏ ADNOC và các công ty dầu khí hàng đầu của Mỹ hợp tác mở rộng sản xuất dầu và khí đốt tự nhiên với giá trị 60 tỷ USD.
Tổng thống Bin Zayed cho biết, đây là mối quan hệ đối tác phát triển mạnh mẽ về chất chưa từng có từ trước tới nay giữa UAE và Mỹ.
Lợi ích kinh tế được đặt lên hàng đầu
Trong chuyến công du lần này đến Trung Đông, ông Trump đă không thăm Israel là đồng minh chiến lược số một của Mỹ ở khu vực.
Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Pete Hegseth dự kiến đến Tel Aviv trước chuyến thăm khu vực của Tổng thống Trump để làm yên ḷng Israel, nhưng ông đă hủy chuyến thăm vào phút chót.
Mặt khác, trước khi lên đường đi Trung Đông, ngày 6/5/2025, Tổng thống Trump bất ngờ tuyên bố chấm dứt tấn công lực lượng Houthi ở Yemen mà không thông báo cho Israel. Trong khi đó, Houthi vẫn tiếp tục bắn tên lửa đạn đạo vào Israel.
Các nhà quan sát cho đây là dấu hiệu cho thấy Tổng thống Trump không c̣n mặn mà trong quan hệ với Thủ tướng Netanyahu nữa và không muốn làm mếch ḷng các nước vùng Vịnh đang lên án mạnh mẽ cuộc chiến của Israel tại Dải Gaza.
Thái độ của Tổng thống Trump đối với t́nh h́nh ở Gaza cũng đă có sự điều chỉnh. Nếu trước đây ông công khai ủng hộ các hành động quân sự của Israel, công nhận Jerusalem là thủ đô vĩnh viễn của Israel, ủng hộ chiến dịch quân sự của Tel Aviv và Dải Gaza, th́ mới đây nhất ông đă đề nghị Thủ tướng Netanyahu cần “hạ nhiệt” với Gaza, mở hành lang đưa hàng nhân đạo vào cứu trợ dân thường.
Một số nguồn tin cho biết, sắp tới ông Trump có thể đưa ra tuyên bố chấn động về việc công nhận nhà nước Palestine. Nếu thực sự như vậy th́ chính sách Trung Đông của Mỹ sẽ thay đổi hoàn toàn. Điều đó sẽ đặt chính phủ của Thủ tướng Israel Netanyahu, vốn bị quốc tế chỉ trích mạnh mẽ v́ cuộc chiến tranh ở Gaza, vào một t́nh thế khó khăn hơn.
Điều hết sức đặc biệt, tại Riyadh, theo đề nghị của Thái tử MBS, ông Trump đă gặp Ahmed al-Sharaa, nhà lănh đạo mới của Syria và tuyên bố dỡ bỏ mọi lệnh trừng phạt đối với Damascus.
Đây là một quyết định bất ngờ, bởi lẽ Ahmed al-Sharaa vốn là thủ lĩnh của Tổ chức “Hayat Tahrir al-Sham - HTS”, một chi nhánh của nhóm khủng bố Al-Qaeda vẫn nằm trong danh sách khủng bố của Mỹ. Liên Hợp Quốc và Washington từng treo thưởng 10 triệu USD cho ai bắt được nhân vật này.
Ả Rập Xê Út, Qatar là những nước ủng hộ phe đối lập Syria, trong đó có HTS, nhằm lật đổ chính quyền của cựu Tổng thống Bashar al-Assad.
Từng là một doanh nhân có tư tưởng thực dụng, ông Trump sẵn sàng đưa ra các quyết định chính trị bất ngờ để đổi lấy những lợi ích kinh tế to lớn. Chuyến công du của ông đến Trung Đông, ngoài các tham vọng kinh tế, chính quyền Mỹ đang đang t́m xoá bỏ các di sản trong chính sách của người tiền nhiệm Joe Biden, cài đặt lại quan hệ với các nước khu vực, định vị lại vai tṛ và vị trí của ḿnh thông qua sức mạnh mềm, chuyển từ quân sự sang kinh tế ngoại giao thực dụng. Tổng thống Trump đang vẽ lại bản đồ chính trị của Trung Đông.
VietBF@ Sưu tập
