Thượng đỉnh Nga - Ukraine trước câu hỏi hóc búa: Putin và Zelensky sẽ gặp nhau ở đâu?

[Romano]

Tổng thống Putin và Tổng thống Zelensky - lãnh đạo hai quốc gia đang trong cuộc chiến kéo dài suốt 3 năm qua, sẽ ngồi đối diện nhau trong một cuộc họp. Đó chính xác là kịch bản mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thúc đẩy, tin tưởng rằng ông có thể phá vỡ bức tường băng giữa ông Putin và Zelensky bằng một hội nghị thượng đỉnh. Tuy nhiên, kế hoạch này đang vấp phải nhiều rào cản. Một trong số đó là địa điểm tổ chức hội nghị.

Điện Kremlin giữ thái độ lạnh nhạt

Trong cuộc gặp tại Nhà Trắng hôm 18/8 với Tổng thống Ukraine Zelensky cùng nhiều lãnh đạo châu Âu, Tổng thống Trump tiết lộ ông đã trực tiếp gọi điện cho Putin để “khởi động quá trình”. Trên kênh Fox & Friends, ông còn bày tỏ hy vọng: “Putin sẽ cư xử tốt. Tôi đã sắp xếp với ông Putin và Zelensky, và họ sẽ là người quyết định. Chúng ta chỉ ở cách đó 7.000 dặm”.

Rõ ràng, ông Trump muốn mọi việc diễn ra sớm. Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb nói với NBC News rằng, ông hy vọng hội nghị có thể diễn ra “trong vòng hai tuần tới”.

Song Moscow lập tức dội gáo nước lạnh vào sự kỳ vọng này. “Chúng tôi không loại trừ bất kỳ hình thức nào: Song phương hay ba bên”, Ngoại trưởng Sergey Lavrov tuyên bố. Nhưng ông cũng cảnh báo mọi hội nghị phải được chuẩn bị “từng bước, từ cấp chuyên gia cho đến các cấp cao nhất”. Ông Lavrov nhấn mạnh trên kênh Rossiya-24 rằng “mọi tiếp xúc ở cấp lãnh đạo tối cao phải được chuẩn bị hết sức cẩn trọng”.

Những địa điểm được cân nhắc

Tổng thống Zelensky khẳng định ông “sẵn sàng” gặp Putin, nhưng vẫn chưa rõ hội nghị có thể tổ chức ở đâu.

Ông Putin hiện đối diện lệnh bắt giữ do ICC ban hành từ năm 2023, điều mà Moscow vẫn bác bỏ và gọi phán quyết của ICC là “vô hiệu”. Tuy nhiên, đối với 125 quốc gia thành viên Quy chế Rome, phán quyết này đồng nghĩa buộc họ phải bắt giữ và dẫn độ ông tới La Haye nếu ông đặt chân đến lãnh thổ của họ.

Tổng thống Donald Trump cho biết địa điểm “vẫn đang được xem xét”, và việc tìm kiếm một địa điểm trung lập đã trở thành trò chơi đoán già đoán non về ngoại giao.Một quan chức cấp cao Nhà Trắng tiết lộ, Washington đang tích cực tìm kiếm địa điểm và ngày tổ chức. Budapest (Hungary) và Geneva (Thụy Sĩ) nằm trong danh sách cân nhắc, ngoài ra còn có nhiều quốc gia ngỏ ý sẵn sàng đăng cai.

Thụy Sĩ, được Tổng thống Phần Lan Stubb và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đề xuất, cũng đã lên tiếng. Ngoại trưởng Ignazio Cassis khẳng định việc tiếp đón Putin “hoàn toàn khả thi” nếu mục đích là vì hòa bình.

Áo cũng bày tỏ sự nhiệt tình khi Thủ tướng Christian Stocker tuyên bố trên X: “Chúng tôi sẵn sàng cung cấp các dịch vụ ngoại giao”.

Hungary là một lựa chọn khác. Quốc hội nước này đã bỏ phiếu rút khỏi ICC hồi tháng 4, giúp Tổng thống Putin có thể tới dự mà không phải tính đến bất kỳ vấn đề pháp lý nào. Thủ tướng Viktor Orbán - một trong số ít đồng minh châu Âu của Kremlin cũng duy trì quan hệ gần gũi với cả ông Trump lẫn Putin.

Tuy nhiên, lựa chọn này có thể khiến Kiev e ngại, và hành trình bay của Putin qua không phận các nước khác cũng tiềm ẩn rủi ro.Những “địa điểm an toàn” hơn có thể là Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia từng tổ chức các vòng đàm phán Nga-Ukraine, hoặc Qatar, nơi quen thuộc với việc làm trung gian cho các cuộc đàm phán khó khăn như giữa Israel và Hamas. Cả hai nước đều không tham gia ICC.

Ngoài ra, cựu cố vấn Điện Kremlin Sergei Markov còn gợi ý Ảrập Xêút có thể là nước chủ nhà vào cuối tháng 8.

Mỹ, quốc gia vốn không phải thành viên ICC cũng được nêu tên, sau khi cả Putin và Zelensky đều từng có chuyến đi tới đây gần đây. Tuy nhiên, Alaska - nơi diễn ra hội nghị thượng đỉnh đầu tiên trong nhiệm kỳ mới của ông Trump và ông Putin, được đánh giá là không phù hợp về mặt lịch sử.

Liệu các bên có thực sự thiện chí?

Ngay cả khi địa điểm được chọn, vẫn còn câu hỏi lớn: Ông Putin có thực sự muốn gặp ông Zelensky?

Theo chuyên gia Keir Giles của Chatham House (Anh): “Một hội nghị như vậy không phải là không có khả năng, nhưng nếu xảy ra đây sẽ là một bất ngờ lớn”. Ông lý giải: “Ông Putin luôn tránh đối thoại trực tiếp với ông Zelensky, vì điều đó đi ngược lại điều mà nước Nga vẫn khẳng định: Ông Zelensky không phải một lãnh đạo hợp pháp”.

Bà Tatiana Stanovaya, nhà phân tích tại Trung tâm Nga - Á Âu Carnegie cũng đồng tình. Bà cho rằng một hội nghị như vậy “vô nghĩa” trừ khi ông Zelensky chấp nhận các điều kiện mà Moscow đặt ra để chấm dứt chiến tranh.