Hiệp định Paris được kư kết ngày 27 tháng giêng năm 1973, có mục đích chấm dứt chiến tranh, tái lập ḥa b́nh ở Việt Nam. Những bí ẩn nào quanh việc đàm phán và kư kết, đưa đến t́nh trạng ngày nay ở Việt Nam? Đỗ Hiếu trao đổi với cựu đại sứ Bùi Diễm quanh đề tài này.
Lễ kư kết Hiệp định Paris 27 tháng 1, 1973/U.S. Government photo
Đỗ Hiếu: Thưa ông Đại Sứ, ngày 27-1-1973 kư kết Hiệp Định Paris, tiến tới kết thúc cuộc chiến tranh Việt Nam vào ngày 30-4-1975. Với cái nh́n của một nhà ngoại giao từng phục vụ Chính Phủ VNCH, ông Đại Sứ có điều ǵ muốn bày tỏ ngày hôm nay?
Ông Bùi Diễm: Trước hết tôi xin có lời chân thành cầu chúc cho các kư giả của Đài gặp mọi chuyện may măn và cầu mong cho đất nước sớm trở về trong thành b́nh với tự do dân chủ cho cả nước được nhờ.
Đại sứ VNCH Bùi Diễm tại Washington-1970. Source: vietnamvanhien.net
Về câu hỏi có liên quan tới Hiệp Định Ba Lê th́ chúng ta cũng nhớ rằng Hiệp Định Ba Lê đă được kư kết từ năm 1973, cho đến nay đă gần 40 năm rồi, thành thử ra tất cả những vấn đề đó cũng đă thuộc về lịch sử cận đại.
Nếu có một lời ngắn ngủi th́ tôi cũng chỉ nói rằng Hiệp Định Ba Lê đánh dấu một quăng đường trong sự liên hệ 3 nước tức là nước Mỹ với Cộng Sản Hà Nội và Miền Nam Việt Nam tức là Chính Phủ Việt Nam Cộng Ḥa.
Thực sự ra th́ cuộc chiến tranh cũng đă kéo dài lâu rồi cho nên năm 1973 mới là một giai đoạn để đánh dấu một bước đường trước khi đi đến sự kết thúc của chiến tranh Việt Nam.
Nhưng muốn nói tới chiến tranh Việt Nam và cuộc điều đ́nh ở Paris với Hiệp Định Ba Lê năm 1973 th́ chúng ta phải trở về sớm hơn nữa, tức là năm 1968 sau khi người cộng sản thất bại trong vụ Tết Mậu Thân, lúc đó bắt đầu có sự tiếp xúc giữa chính phú Hoa Kỳ và những người cộng sản ở Ba Lê.
Đỗ Hiếu: Theo ông th́ hoàn cảnh nào đă đẩy đưa đến việc điều đ́nh về Hiệp Định Paris giữa các chính phủ liên quan mà như vừa rồi ông có nói bốn bên tham dự là Hoa Kỳ, Việt Nam Cộng Ḥa, Việt Nam Dân Chủ Cộng Ḥa tức là Cộng Sản Bắc Việt, và Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam, thưa ông Đại Sứ?
Ông Bùi Diễm: Vâng. Như tôi vừa tŕnh bày một cách rất ngắn gọn là sau năm 1968, Tết Mậu Thân rồi đến tháng 5 năm 1968 th́ những người cộng sản có vẻ thấy rằng thất bại, không tấn công được Miền Nam nữa. Có những sự tiếp xúc ở bên ngoài cho thấy họ cũng muốn nói chuyện
Cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger, h́nh năm 1976- U.S. Library of Congress photo
với người Hoa Kỳ, cho nên chính quyền Johnson lúc bấy giờ cũng nhân dịp đó mà bảo “ừ, th́ có thể gặp cộng sản ở Ba Lê đi, nói chuyện thử xem ra làm sao!”
V́ vậy nên tháng 5-1968 mới có cuộc tiếp xúc giữa hai bên bắt đầu ở Ba Lê. Lúc bấy giờ tôi đang làm đại diện của Việt Nam Cộng Ḥa ở Hoa Thịnh Đốn, nhưng chính phủ muốn cho tôi kiêm nhiệm cả hai việc, nghĩa là ở Hoa Thịnh Đốn nhưng mà đồng thời phải đi qua Ba Lê để theo dơi cuộc điều đ́nh đi tới đâu.
Nhưng thực sự như tôi đă có dịp tŕnh bày, trong suốt mấy năm từ 1968 cho tới 1971 chỉ là những cuộc căi vă của hai bên thôi chứ không đưa đến một hoàn cảnh tích cực nào để có thể đưa tới chấm dứt chiến tranh.
Măi tới lúc có cuộc đi đêm giữa ông Kissinger và Lê Đức Thọ th́ người ta mới thấy nảy ra một vài nét lớn về một cuộc điều đ́nh giữa hai bên. Nhưng dĩ nhiên là những người cộng sản họ vẫn theo cái chủ trương của họ là “vừa đánh vừa đàm”,nên tất cả các cuộc ḥa đàm ờ Ba Lê c̣n tùy thuộc vào những trận chiến ở Việt Nam ra làm sao. Và v́ vậy trong khi chiến tranh ở Việt Nam tiếp diễn th́ vẫn có những cuộc điều đ́nh. Bên ngoài th́ không có ǵ nhưng mà bên trong th́ có những cuộc tiếp xúc ngầm giữa ông Kisinger và Lê Đức Thọ, măi cho tới năm 1971 hai bên, giữa ông Lê Đức Thọ và ông Kissinger, nghĩa là giữa Cộng Sản Hà Nội và nước Mỹ, mới đi tới giai đoạn gần như có thể nói là có một bản dự thảo về Hiệp Định Ba Lê.
Đỗ Hiếu: Thưa ông Đại Sứ, công luận quốc tế cũng như là người Việt vẫn thường cho rằng Hà Nội đă tự ư xóa bỏ Hiệp Định Paris 27-1-1973 và đă thôn tính Miền Nam bằng vũ lực, điều đó có đúng không, thưa ông?
Ông Bùi Diễm: Cái đó là đúng lắm bởi v́ chúng ta nhớ rằng trong cuộc điều đ́nh ở Ba Lê th́ chính phủ Việt Nam có đưa cho ông Nixon và ông Kissinger những điều kiện để có thể nói chuyện một cách đứng đắn với Cộng Sản Hà Nội, tức là phải đề cập tới sự có mặt của quân đội Miền Bắc ở Miền Nam.
Nếu muốn nói chuyện ḥa b́nh th́ quân đội đó phải rút khỏi Miền Nam đă, rồi th́ lúc bấy giờ mới có thể nói chuyện ḥa b́nh. Nhưng Hoa Kỳ lúc bấy giờ đă bắt đầu sốt ruột rồi cho nên mặc dù chính phủ Việt Nam đă đưa ra những điều kiện hết sức rơ rệt trong cuộc điều đ́nh giữa chính phủ Việt nam ở Sài G̣n và chính phủ Hoa Kỳ ở Washington.
Cá nhân tôi cũng đă nhiều lần được lệnh của ông Thiệu để tŕnh bày với ông Kissinger là sự có mặt của quân đội Miền Bắc ở Miền Nam Việt Nam là một vấn đề sống c̣n của Miền Nam Việt Nam và bắt buộc phải giải quyết.
Tổng thống Nixon tại toà Bạch Ốc- U.S. National Archives photo
Nhưng trong khi đó th́ ông Kissinger vẫn đi lại với Lê Đức Thọ và Xuân Thủy và tiếp tục nhượng bộ trong vấn đề đó. Người Miền Bắc nh́n thấy việc có thể nói rằng là không c̣n cứng rắn của Hoa Kỳ nữa, cho nên mới t́m cách thỏa thuận với ông Kissinger để đưa tới cái dự thảo năm 1973.
Cuối năm 1972, vào dịp Lễ Giáng Sinh 1972 người Mỹ ném bom Bắc Việt một cách dữ dội, mà lúc bấy giờ người Mỹ họ gọi là “Carpet Bombing”, th́ Bắc Việt thấy rằng Mỹ có vẻ găng lắm mới có quyết định có những cuộc ném bom lớn lao như vậy.
Bắc Việt lúc bấy giờ đă bắt đầu phải nhượng bộ và không đ̣i hỏi những điều quá đáng đối với người Mỹ. V́ vậy người Mỹ có thể đi trên con đường thỏa thuận với Bắc Việt, nhưng họ không để ư, hay là nói một cách rơ ràng hơn,là không đếm xỉa đến những lời tŕnh bày quyết liệt của chính phủ Sài G̣n–Miền Nam Việt Nam.
Đỗ Hiếu: Đài RFA xin chân thành cảm ơn ông Bùi Diễm, cựu Đại Sứ Việt Nam Cộng Ḥa tại Hoa Kỳ, đă dành cho chúng tôi cuộc mạn đàm vừa rồi.
Ông Bùi Diễm: Tôi xin một lần nữa cảm ơn Đài RFA đă có nhă ư hỏi tôi về những chuyện đă qua có liên hệ tới Hiệp Định Ba Lê năm 1973. Và một lần nữa tôi xin cầu chúc cho tất cả quư vị thính giả một năm mới an lành với mọi điều may mắn, và cầu chúc cả nước được hưởng thái b́nh ổn định trong tuyệt vời.
Bộ đội Bắc Việt chiếm phi trường Tân Sơn Nhứt 30 tháng tư 1975- AFP photo
Đỗ Hiếu, RFA
Đánh dấu 39 năm Hiệp định Paris 1973.
Games
