Khi tôi hỏi về cây mít linh thiêng trong đ́nh, ông nhắc tôi với vẻ cẩn trọng: 'Cậu cần phải cẩn thận trong lời ăn tiếng nói, 'bà mít' thiêng lắm, phạm phải là bà phạt đấy!'. Người dân làng Lộ Đông, xă Tiên Thắng, Tiên Lăng, Hải Pḥng từ lâu vẫn thường nhắc đến cây mít như một vật linh thiêng bậc nhất trong ngôi đ́nh làng. Nếu nh́n bề ngoài, cây mít không khác ǵ những cây khác trong đ́nh, thậm chí c̣n có phần lép vế bởi sâu cỗi. Tuy nhiên, ẩn sau cây mít già nua, cằn cỗi này là cả một truyền thuyết cũng như những câu chuyện ly kỳ về vị thần trấn giữ gốc cây.
Cây “thành tinh” theo về đ́nh?
Đến xă Tiên Thắng, huyện Tiên Lăng, Hải Pḥng, không ai không biết đến “bà mít” ở làng Lộ Đông, ngôi làng này c̣n được coi là mảnh đất thiêng nhất xă với không ít những chuyện kỳ lạ. Bước vào đ́nh làng Lộ Đông trong một buổi chiều hè, tôi gặp ông Trịnh Văn Điền, 74 tuổi, người sống cạnh đ́nh từ rất lâu. Tuy không trực tiếp trông coi đ́nh làng nhưng ông lại là người nắm rơ nhất những chuyện liên quan đến ngôi đ́nh.
Khi tôi hỏi về cây mít linh thiêng trong đ́nh, ông nhắc tôi với vẻ cẩn trọng:
“Cậu cần phải cẩn thận trong lời ăn tiếng nói, “bà mít” thiêng lắm, phạm phải là bà phạt đấy!”. Nói về niên đại của cây mít, không ai biết chính xác nó có từ khi nào, ngay cả những người già hơn ông Điền cũng chỉ biết lắc đầu.
Ông Điền tâm sự:
“Tôi không biết chính xác cây có từ khi nào, thầy tôi năm nay gần 100 tuổi cũng không biết, sổ sách ghi chép về đ́nh cũng không nói rơ ràng, chỉ biết cây mít này có từ khi xây dựng ngôi đ́nh làng, nghe đâu là từ thế kỷ 19”. Tuổi cây mít tuy vẫn c̣n là ẩn số đối với dân làng, nhưng không ai phủ nhận được lai lịch “thần ḱ” của cây mít.
Người dân làng Lộ Đông vẫn tin vào một truyền thuyết về nguồn gốc của cây. Ngày trước, khi người dân nơi đây chuẩn bị xây ngôi đ́nh, họ đă quyết định xây bằng gỗ lim, chính v́ thế người ta phải lặn lội lên tận rừng để mua gỗ. Tuy nhiên, trong quá tŕnh khai thác và vận chuyển gỗ về xây đ́nh, người dân đă vô t́nh mua phải một cây gỗ lâu niên đă … thành tinh. "Linh hồn” của cây lâu niên này đă theo về đ́nh làng, hóa thành cây mít mọc ngay đằng sau ngôi đ́nh.
Theo người dân nơi đây, khi người ta chưa biết đến truyền thuyết này, ban đầu họ chỉ nghĩ đó là một cây mít thông thường. Nhưng khi cây ra quả, đă từng có nhiều kẻ đến vặt trộm quả và bị báo ứng, phải quay trở lại thắp hương, khấn vái mới hết. Cây mít dần trở nên linh thiêng lúc nào không hay. Người dân lập cả một miếu nhỏ ngay dưới gốc mít, nhang khói lúc nào cũng nghi ngút, người đến đ́nh thậm chí c̣n tôn sùng cây mít hơn cả vị thành hoàng nơi đây.
Theo ông Điền, cách đây khá lâu, một vị sư ở thành phố Hải Pḥng đă về “nói chuyện” được với vị thần trấn giữ cây mít, được biết đây là linh hồn của một người phụ nữ, chính v́ thế cái tên “bà mít” xuất hiện từ đó. Tuy nhiên, đến cuối những năm 60 của thế kỷ 20, người dân Lộ Đông phá đ́nh xây lại, miếu “bà mít” v́ vậy cũng bị ảnh hưởng.
Những người già cả trong làng cho hay, sau khi phá đ́nh cũ, cây mít trở nên cằn cỗi, sâu cành, rồi người làng từ đó gặp không ít tai ương: kẻ ốm, người găy chân, găy tay, gia cảnh nhiều nhà sa sút thấy rơ, có người c̣n bỏ cả làng đi để tránh họa. Ông Điền nhớ lại ngày đó, ngậm ngùi:
“Nghĩ lại thấy sao dân ḿnh dại quá. Cúng bái măi, cây mít mới tươi trở lại, rồi không biết trùng hợp hay linh ứng, dân làng cũng yên b́nh trở lại”.
Thực hư chuyện đu cành, vặt trộm mít, bị “vật” cho không đi được
Anh họ ông Điền trước đây là người trông coi lâu nhất ngôi đ́nh làng cho tới khi chết. Ông Điền đă được nghe không ít chuyện từ người anh quá cố này. Ông này kể lại rằng, cách đây 3 năm, người dân làng Lộ Đông quyết định xây lại ngôi miếu cho “bà mít” khang trang hơn, nhưng do cành lá của cây mít sum sê quá, nên những người thợ đă chặt một nửa cây đi để xây dựng ngôi miếu, nay là “lầu chúa”, ngay bên cạnh ngôi đ́nh.
Sau khi chặt cây, người thợ xây bị ốm một trận thập tử nhất sinh, không đi lại được. Biết ngay có chuyện chẳng lành v́ đă xâm phạm đến cây thiêng, gia đ́nh người này phải lễ tạ trong đ́nh mấy ngày ṛng, người thợ xây mới từ từ khỏi bệnh. Tuy nhiên, sau đó không lâu, người trông coi ngôi đ́nh mấy chục năm nay bỗng nhiên từ trần.
Đối với dân làng Lộ Đông, nhiều người coi đó là sự trùng hợp ngẫu nhiên, cũng nhiều kẻ coi đó là một điềm báo về sự trừng phạt của “bà mít” đối với người làng. Nhưng có một điều lạ lùng, đó là từ khi xây lại điện thờ khang trang cho “bà mít”
,cũng như sau khi chặt cây, cây mít trở nên cằn cỗi, chết từ trên ngọn chết xuống, hiện tại chỉ c̣n phần thân dưới sống, và đặc biệt không ra quả nữa.
Nhắc đến “bà mít”, ai cũng tỏ ra sùng kính. Bà Tâm - người làng Lộ Đông, cũng sống gần Đ́nh, năm nay đă gần 70 tuổi tâm sự:
“Bà mít thiêng lắm, hễ ai trộm quả hay leo trèo lên người bà mà nghịch ngợm th́ biết ngay, về có mà ốm cả tháng”.
Nghĩ đến trường hợp bị “bà mít” trừng phạt, người ta nhớ ngay đến trường hợp của cô bé Yến - người làng Lộ Đông, cháu ngoại của người coi đ́nh đă quá cố. Chuyện cách đây cũng gần chục năm nhưng không ít người thấy sợ hăi bởi sự linh thiêng và tôn nghiêm của “bà mít”.
Trong một lần đến chơi với ông, mặc dù đă được dặn là không được lại gần cây mít bẻ cành, bứt lá hay hái quả của cây, nhưng do tính hiếu động của trẻ con, nhân lúc ông ngoại không để ư, cô bé trèo lên cây nghịch, đu từ cành này sang cành khác. Lúc ông ngoại xong công chuyện trở về, thấy cô cháu gái ngồi ở cửa đ́nh khóc, mặt sưng vù, đỏ tấy lên, chân tay th́ thâm tím nhiều nốt như có ai cấu véo. Thấy có chuyện không hay, nhưng gặng hỏi măi mà đứa cháu gái như bị cấm khẩu, chỉ lắc đầu không thể nói.
Đoán ra được sự việc, ông liền ra miếu “bà mít” thắp hương khấn tạ tội thay cháu. Được một lúc sau, mặt đứa cháu gái mới dần thôi sưng, chân tay không c̣n đau nhưng những vết bầm tím vẫn c̣n đến tận mấy ngày hôm sau. Về nhà hôm đó, Yến không biết do sợ hay vẫn c̣n chịu sự trừng phạt mà nửa đêm cô bé lên cơn sốt cao, gia đ́nh sợ quá phải đưa đi trạm xá, đến cả tuần sau mới khỏi hẳn.
Cô Tuyến - người làng Lộ Đông kể:
“Trẻ con làng này bị phạt nhiều, găy chân, găy tay th́ chưa có, nhưng mà ốm nặng hay đau bụng th́ đầy ra. Mấy năm trước, có thằng con ông Trường ở gần đ́nh làng đấy, trèo vặt trộm mít của đ́nh, bị bà vật cho sưng cả hạ bộ lên, không đi lại được, nhà phải ra miếu nhang khói đến nửa tháng mới khỏi”.
Một trường hợp bị “bà mít” phạt khác cũng là đứa cháu gái của ông lăo coi đ́nh. Năm nay tuy đă 18 tuổi nhưng Tuyến vẫn không thể nào không cảm thấy rùng ḿnh khi nghe mẹ kể lại chuyện hồi bé của ḿnh. Theo lời kể của mẹ cô, hồi Tuyến 5 tuổi, cũng trong một lần xuống chơi với ông ngoại, Tuyến có ra trèo cây mít nghịch. Trông thấy cháu gái trèo lên cây, ông lăo vội vàng quát bắt xuống. Xuống đến sân đ́nh th́ bỗng con bé ngă lăn xuống, lên cơn co giật liên hồi, mắt trợn ngược, phọt cả phân ra.
Cả nhà tái xanh mặt, không biết xảy ra chuyện ǵ với con bé. Nghe lời ông ngoại, cả nhà cô bé đều chạy ra miếu van khóc, vái lạy. Được khoảng chục phút sau th́ cô bé tỉnh lại, người như trên mây, hỏi ǵ cũng lắc đầu, không nhớ chuyện ǵ đă xảy ra với ḿnh. Những câu chuyện thật mà như trong tưởng tượng ở thôn Lộ Đông ban đầu đă khiến cho dân làng một mực kính sợ; làm ǵ, nói ǵ liên quan đến “bà mít” đều rất cẩn thận, chỉ sợ chuốc vạ vào thân, nhưng dần dần, người ta thấy “bà mít” không c̣n đáng sợ nếu như không “động chạm” đến bà.
“Bà mít” chỉ là tín ngưỡng đơn thuần
Tuy nhiên, không phải tất cả người làng đều tin vào chuyện “cây mít phạt người” tại ngôi đ́nh cổ. Đối với nhiều người, họ cho rằng “bà mít” chỉ là do “thần hồn nát thần tính” mà thành.
Ông Nguyễn Văn Ngọc, con rể ông lăo coi đ́nh đă quá cố là một người dân sống gần khu vực đ́nh làng, cho hay:
“Người ta cứ dựng lên thờ ông này, bà kia đấy chứ, chứ tôi chưa gặp bao giờ nên tôi không tin lắm. Hồi xây lầu chúa của đ́nh, cây bị vướng, người ta chặt đi, với lại xây móng lên sát gốc mít làm chặn dinh dưỡng của nó th́ cây chẳng gần chết. Bố vợ tôi phải bón phân nó mới sống lại đấy chứ, nếu có thần thánh trấn giữ thật th́ nó đă chẳng chết quá nửa như thế!”.
Nhắc về chuyện cô con gái và đứa cháu đă từng bị “bà mít” phạt, ông Ngọc chỉ lắc đầu:
“Ai chứ tôi chẳng tin chuyện đó, cháu tôi là đứa hay leo trèo, có khi nó ngă từ trên cây mít xuống. Cây mít hồi chưa bị chặt để xây lầu chúa th́ cao lắm, may mà nó không găy chân, găy tay đấy! Nếu là người làng thế nào cũng nói bị bà mít vật cho găy chân, găy tay, thần hồn nát thần tính là nhiều mà!”.
Cũng là một trong những người không tin vào chuyện “bà mít”, dù con từng bị cho là bị “bà mít” trừng phạt v́ tội ăn trộm mít, cũng như vợ ông cũng từng nhang khói cho miếu “bà mít” cả nửa tháng trời, nhưng ông Trường nói rằng, hồi c̣n nhỏ, nhiều lần ông cũng từng vặt trộm mít ở cây này song đâu có thấy hiện tượng ǵ. Hồi con ông trèo lên cây mít đó, gặp phải tổ ong, không may bị ong đốt vào đúng chỗ kín khiến cả làng đồn ầm lên là bị “bà mít” … “vật”!
Theo Hôn Nhân & Pháp Luật