Cuối năm 2014, Việt Nam chuẩn bị đón chào vị tân đại sứ Hoa Kỳ mới vừa được Quốc hội Mỹ phê chuẩn việc bổ nhiệm vào tháng 11 vừa qua. Tân đại sứ Mỹ tại Việt Nam, Ted Osius sẽ đến Việt Nam giữa lúc có nhiều những thay đổi tích cực trong quan hệ hai nước nhưng đồng thời ông cũng sẽ phải đối mặt với những tin tức không mấy tốt đẹp về vấn đề nhân quyền ở đất nước mà ông yêu mến và đă từng có thời gian làm đại diện ngoại giao của Mỹ trước kia.
Tân đại sứ Mỹ tại Việt Nam, Ted Osius
Trong đoạn video dài gần 2 phút được đưa lên internet vào đầu tháng 12 vừa qua, vị tân đại sứ Mỹ tại Việt Nam nói rằng việc ông được bổ nhiệm trở thành đại sứ Mỹ ở Việt Nam đă biến ước mơ của ông trở thành hiện thực và ông mong muốn trong cương vị mới của ḿnh ông sẽ góp phần thúc đẩy mối quan hệ đối tác toàn diện giữa hai nước. Đoạn băng ngắn ngủi nhưng chưa đựng thông điệp về mong muốn không của chỉ một cá nhân vị tân đại sứ mà c̣n của cả chính phủ Mỹ đối với Việt Nam. Đó là nước Mỹ muốn thấy một nước Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng và tôn trọng nhân quyền, là người bạn đồng hành không thể thiếu được của Hoa Kỳ.
Những lư do để lạc quan
Tân đại sứ Hoa Kỳ Ted Osius có thể có nhiều lư do để lạc quan về nhiệm kỳ sắp tới của ông tại Việt Nam. Chỉ cách đây hơn 1 năm, Việt Nam và Hoa Kỳ đă nâng tầm quan hệ hai nước lên thành hợp tác đối tác toàn diện, một bước tiến dài sau hơn 30 năm kể từ khi cuộc chiến Việt Nam kết thúc.
Không những thế, vào đầu tháng 10 vừa qua, Mỹ cũng tuyên bố dỡ bỏ một phần lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam như một nh́n nhận về những tiến bộ nhất định trong vấn đề cải thiện nhân quyền ở Việt Nam và để đáp ứng quyền lợi về an ninh chiến lược của Mỹ tại châu Á Thái B́nh Dương. Chính vị tân đại sứ Mỹ là người đă tích cực ủng hộ việc dỡ bỏ này. Trong buổi điều trần trước Ủy ban đối ngoại Thượng viện Mỹ vào 18 tháng 6, ông Ted Osius nói rằng Việt Nam đă có tiến bộ trong một vài lĩnh vực như quyền của người lao động, chăm sóc người khuyết tật, cho phép không gian rộng mở hơn đối với xă hội dân sự và vấn đề tự do tôn giáo. Ông nh́n nhận dù những tiến bộ này c̣n khiêm tốn nhưng đă đến lúc Mỹ phải xem xét lại lệnh cấm bán vũ khí sát thương đối với Việt Nam. Ông cũng cho rằng đây là một cơ hội để Hoa Kỳ thúc đẩy Việt Nam cải thiện nhân quyền.
Nhận xét về những thuận lợi trước mắt của tân đại sứ Mỹ, nhà báo độc lập Phạm Chí Dũng cho biết:
Chắc chắn là cũng có những thuận lợi với ông Ted Osius v́ dù sao th́ ông cũng tới Việt Nam vào năm 2014 chứ không phải 2012 tại v́ nếu ông tới Việt Nam vào năm 2012 th́ lúc đó đàm phán Việt Mỹ về vấn đề nhân quyền vẫn chưa được diễn ra và phải đến tháng 4 năm 2013 mới bắt đầu có một số tín hiệu nào đó.
Đối thoại nhân quyền giữa hai nước được bắt đầu thực hiện từ năm 2006 nhưng vào năm 2012 bị chững lại một thời gian do t́nh h́nh nhân quyền xấu đi tại Việt Nam.
Trong đoạn video chào người dân Việt Nam, vị tân đại sứ cũng nói đến mong muốn thúc đẩy mối quan hệ toàn diện giữa hai nước thông qua các chương tŕnh trao đổi sinh viên, hợp tác trong lĩnh vực y tế và môi trường. Đây cũng có thể coi là những lĩnh vực hợp tác mạnh giữa hai nước. Theo báo cáo mới đây của Viện giáo dục quốc tế và Bộ Ngoại giao Mỹ, số du học sinh Việt Nam tại Mỹ trong năm 2014 là hơn 16 ngàn người, tăng 3% so với năm trước đó. Việt Nam hiện là nước nằm trong số 10 nước có du học sinh đông nhất tại Mỹ. Hoa Kỳ cũng là nước nhiều năm qua hỗ trợ Việt Nam trong các chương tŕnh y tế, đặc biệt là chương tŕnh pḥng chống HIV/AIDS. Trong lĩnh vực môi trường, Hoa Kỳ mới đây cũng đă cam kết một khoản viện trợ 17 triệu đô la cho Việt Nam dành cho chương tŕnh thích nghi và biến đổi khí hậu.
Con đường đầy chông gai?
Nhưng con đường trước mắt của vị tân đại sứ cũng không hẳn đă trải đầy hoa hồng mà c̣n có thể có nhiều chông gai, theo như lời b́nh luận của nhà báo độc lập Phạm Chí Dũng. Theo nhà báo này việc ông Ted Osius đến Việt Nam giữa lúc chính quyền Việt Nam vừa bắt giữ hai blogger nổi tiếng và ra tay đàn áp những hoạt động của giới dân chủ trong nước nhân ngày quốc tế nhân quyền ngày 10 tháng 12 đă tạo ra những thách thức không nhỏ cho vị tân đại sứ.
Có lẽ là một thách thức c̣n lớn hơn so với đại sứ cũ tới Việt Nam v́ thời điểm đại sứ cũ đến th́ chưa xảy ra những vụ bắt bớ các blogger như thế này và cũng chưa tới cái ngày quốc tế nhân quyền đang bị ngăn cản. Cho nên việc Ted Osius đến Việt Nam vừa nhận nhiệm sở và chuẩn bị tŕnh quốc thư th́ tôi cho đó là một thách thức lớn với ông Ted Osius v́ có nhiều vấn đề ông phải giải quyết ở Việt Nam, mặc dù trước khi ông tới Việt Nam th́ ông có vẻ lạc quan. Ông đă ra quốc hội và đề nghị giảm hạn chế bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Có lẽ cần phải có thời gian…. Khi ông đến Việt Nam th́ tôi nghĩ là ông sẽ có thời gian suy nghĩ lại đặc biệt là về vấn đề nhân quyền ở Việt Nam.
Có lẽ là một thách thức c̣n lớn hơn so với đại sứ cũ tới Việt Nam v́ thời điểm đại sứ cũ đến th́ chưa xảy ra những vụ bắt bớ các blogger như thế này và cũng chưa tới cái ngày quốc tế nhân quyền đang bị ngăn cản.
- Nhà báo độc lập Phạm Chí Dũng
Chỉ trong ṿng một tuần qua, chính quyền Việt Nam đă bắt giữ hai blogger nổi tiếng là Hồng Lê Thọ và Nguyễn Quang Lập.
Báo cáo về tự do internet mới đây của tổ chức Freedom House đánh giá Việt Nam vẫn là nước không có tự do internet. Báo cáo cho biết chính quyền Việt Nam đă bắt giữ gấp đôi con số người dùng internet trong ṿng 3 năm qua tính đến năm 2014 và thậm chí bỏ tù nhiều blogger hơn bất cứ nước nào khác trên thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Theo báo cáo, Việt Nam đă áp dụng các nghị định 72 và 174 để hạn chế tiếp cận internet, và áp dụng điều 258 của luật h́nh sự, một điều luật mù mờ về lạm dụng quyền tự do xâm phạm lợi ích hợp pháp của nhà nước và cá nhân, để bỏ tù các bloggers.
Blogger Hoàng Vi, thành viên của mạng lưới blogger Việt Nam, người đă từng nhiều lần tiếp xúc với đại diện ngoại giao Mỹ tại Việt Nam cho rằng mặc dù Mỹ đă gây áp lực lên Việt Nam về vấn đề nhân quyền nhưng những thay đổi vẫn chưa đáng kể.
Em thấy vừa rồi Mỹ đă có những áp lực lên Việt Nam, buộc họ phải thay đổi một số thứ nhưng tuy nhiên vấn đề thay đổi ở Việt Nam chỉ để đáp ứng những cái thỏa thuận ngoại giao với Mỹ thôi chứ vấn đề đàn áp nhân quyền vẫn không thay đổi, có nghĩa là họ sẽ đem tù nhân lương tâm ra để trao đổi với phía Mỹ và các quốc gia khác. Sau đó họ lại đi đường khác và bắt nhiều người khác.
Không những thế, trong lĩnh vực kinh tế, đàm phán về hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên thái B́nh Dương TPP giữa hai nước cũng chưa phải đă suôn sẻ dù lănh đạo hai nước đều mong muốn sớm hoàn tất việc kư kết hiệp định này. Hôm 23 tháng 10 vừa qua, 8 dân biểu Mỹ đă có thư gửi đại diện Thương mại Mỹ Michael Froman, người phụ trách đàm phán TPP với Việt Nam, thúc giục chính phủ Hoa Kỳ gắn vấn đề nhân quyền vào việc kư kết TPP với Việt Nam.
Vị tân đại sứ có thể có nhiều lạc quan về nhiệm kỳ sắp tới dựa vào kinh nghiệm đă từng phục vụ tại Việt Nam từ những năm đầu hai nước đặt nền tảng quan hệ ngoại giao của ông, cũng như những ǵ đă diễn ra trong quan hệ hai nước. Nhưng ông sẽ làm ǵ trước những khó khăn không nhỏ trong ṿng 3 năm tới th́ vẫn là một câu hỏi c̣n bỏ ngỏ đối với nhiều người.
Việt Hà, phóng viên RFA
Games
