Năm 2014 chứng kiến mối bang giao Hà Nội – Bắc Kinh rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, và chưa khi nào, lời kêu gọi lănh đạo đất nước thoát khỏi cái bóng của Trung Quốc từ người dân Việt Nam lại mạnh mẽ đến vậy.
Cuộc đối đầu trên mọi mặt trận giữa hai quốc gia theo chủ nghĩa cộng sản, kéo dài suốt gần hai tháng trời giữa năm nay, chỉ ngưng lại, sau khi Trung Quốc rút giàn khoan dầu khổng lồ khỏi nơi mà Việt Nam tuyên bố là thềm lục địa của ḿnh.
Nhưng theo nhận định của các nhà quan sát, cho tới nay, sóng ngầm vẫn c̣n lan tỏa trong mối bang giao từng được coi là “môi hở, răng lạnh”, dù Trung Quốc đă t́m cách “khôi phục ḷng tin” với Việt Nam để đưa quan hệ “đi đúng hướng”.
Một người biểu t́nh đốt cờ Trung Quốc ở Manila. Hà Nội dường như dang rộng ṿng tay với với các quốc gia khác cùng chí hướng như Philippines nhằm ngăn chặn sự lấn lướt của Bắc Kinh trên biển Đông. Ảnh VOA.
Ông Dương Danh Dy, nhà nghiên cứu kỳ cựu về Trung Quốc, cựu tổng lănh sự Việt Nam tại Quảng Châu, trong các cuộc trao đổi với VOA Việt Ngữ đều nói về “tham vọng bá quyền” của Bắc Kinh, và ông cho rằng có thể “sẽ c̣n nhiều chuyện c̣n xấu hơn” cả vụ giàn khoan gây tranh căi trong tương lai.
Giới phân tích cho rằng, sau cú sốc nhận được từ “người đồng chí khổng lồ” ở phương bắc, Hà Nội dường như đă "tỉnh mộng" và dang rộng ṿng tay với với các quốc gia khác cùng chí hướng như Philippines nhằm ngăn chặn sự lấn lướt của Bắc Kinh trên biển Đông.
Ông Roilo Golez, cựu dân biểu đồng thời từng là cố vấn an ninh quốc gia của chính phủ Philippines, quốc gia đă đưa Trung Quốc ra Ṭa trọng tài Quốc tế, nhận định với VOA Việt Ngữ rằng Manila và Hà Nội có nhiều điểm tương đồng trong tuyên bố chủ quyền.
Ông Golez nói: “Chúng ta có thể cùng phối hợp nỗ lực tại ṭa. Nếu chúng ta nhận được quyết định tích cực từ Ṭa án Quốc tế về luật biển (ITLOS), th́ tôi nghĩ Trung Quốc sẽ phải đối mặt với sức ép lớn từ cộng đồng quốc tế về việc phải tuân thủ phán quyết của ITLOS. Nếu không, họ sẽ vấp phải sự chỉ trích của quốc tế”.
Thay v́ có hành động pháp lư đối với Bắc Kinh như Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng từng lên tiếng, cũng như bất chấp lời kêu gọi của các nhân sĩ, trí thức về việc phát huy "thế mạnh chính nghĩa" của Việt Nam, Hà Nội mới chỉ ‘bày tỏ lập trường’ tới Ṭa này về vụ Philippines kiện Trung Quốc để “bảo vệ các quyền và lợi ích pháp lư của ḿnh ở Biển Đông”.
Dù cũng có ư kiến chỉ trích rằng Việt Nam không dám làm mếch ḷng Trung Quốc, một số nhà phân tích cho rằng Hà Nội đă khôn ngoan khi “đi cửa hậu”, giúp Hà Nội “có cơ hội được tŕnh bày lư lẽ của ḿnh”.
Trong bối cảnh Trung Quốc có nhiều hành động mạnh mẽ khẳng định chủ quyền trên biển Đông, Việt Nam cũng củng cố quan hệ, nhất là về quân sự, với Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ.
Trong những tháng cuối năm 2014, Washington dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Hà Nội “nhằm tăng cường an ninh và trinh sát trên biển”.
Theo các nhà quan sát, quyết định của Washington cho thấy sự tin cậy chiến lược giữa hai nước trong khi Mỹ theo đuổi chính sách xoay trục về châu Á giữa lúc Trung Quốc đang trỗi dậy.
Ít lâu sau đó, một tù nhân lương tâm từng được Tổng thống Obama nêu tên, blogger Điếu Cày, đă được trả tự do, khiến nhiều người cho rằng Hà Nội đang sử dụng các tù nhân làm con bài mặc cả với Mỹ.
Trợ lư Ngoại trưởng Mỹ Tom Malinowski từng tuyên bố rằng phía Mỹ muốn mối bang giao với Hà Nội “sâu sắc và bền vững hơn như các mối quan hệ đối tác của Mỹ với các bạn hữu và các đồng minh thân thiết nhất ở châu Á, châu Âu cũng như những nơi khác”.
Tuy nhiên, nhà ngoại giao này nói thêm rằng Hoa Kỳ không muốn "quan hệ đổi chác" với Việt Nam.
Ông Malinowski nói: “Hiện có một cơ hội lịch sử để xây dựng một mối quan hệ gần gũi hơn nhiều giữa Hoa Kỳ và Việt Nam nhưng chúng tôi không muốn đó là một mối quan hệ đổi chác, tức là chúng tôi đến với Việt Nam khi chúng tôi cần họ v́ một cái ǵ đó và phía Việt Nam đến với chúng tôi khi họ cần chúng tôi v́ một cái ǵ đó”.
Trợ lư Ngoại trưởng Mỹ nhấn mạnh rằng mối quan hệ Hà Nội – Washington cần phải “dựa trên những giá trị chung”, và đó là lư do v́ sao Hoa Kỳ “nhấn mạnh rất nhiều tới vấn đề nhân quyền”.
Tuy nhiên, trong hai tháng cuối năm 2014, Hà Nội đă bắt giữ một số blogger, và dù Mỹ đă lên tiếng kêu gọi Việt Nam thả họ ngay lập tức, chính quyền trong nước lại bắt thêm một người viết blog khác.
Tân Đại sứ Mỹ tại Việt Nam, ông Ted Osius, đă tới Việt Nam nhận nhiệm sở trong tháng này. Nhà ngoại giao kỳ cựu này từng tuyên bố rằng ông sẽ “thẳng thắn và trực tiếp nói với các lănh đạo ở Hà Nội rằng việc chính phủ Việt Nam tôn trọng nhân quyền sẽ làm cho họ mạnh hơn, chứ không phải yếu đi, đồng thời tiềm năng của mối quan hệ đối tác cũng sẽ phát triển”.
Với tuyên bố mới đây của cả Bộ trưởng Bộ Công an và Quốc pḥng Việt Nam về việc phải quản lư chặt vấn đề an ninh mạng trong năm 2015, nhiều người cho rằng những người có tiếng nói trái chiều trong nước, nhất là các blogger và Facebooker, sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức từ chính quyền trong năm mới.
Chưa rơ là những động thái mạnh tay vừa qua của chính quyền Hà Nội sẽ tác động ra sao tới bang giao Mỹ - Việt.
Theo quư vị, quan hệ Việt – Trung sẽ đi về đâu trong năm 2015? Liệu Việt Nam có sử dụng ‘con bài’ nào đó trong cuộc mặc cả với Mỹ?
VOA
