Là một chiến sĩ mà bị rơi vào tay cộng quân th́ số phận sau đó thật sự là thảm họa. Bị giày ṿ thể xác lẫn tinh thần. Tuy nhiên cũng có nhiều anh hùng thời loạn bị bắt can đảm chống lại.
H́nh ảnh lính VNCH trong Trại cải tạo Z30D, huyện Hàm Tân, tỉnh Thuận Hải (nay là tỉnh B́nh Thuận) năm 1985.
Đoàn tù binh xếp hàng một dính với nhau bằng sợi dây dừa cột tay người này với người kia. Trên những bộ quân phuc nhàu nát đầy bụi và bùn vẫn c̣n loang vết máu. Một người đầu băng vải trắng quờ quạng bước thấp bước cao ráng đi theo bạn . Hai bên , những bộ đội cầm súng lăm lăm sẵn sàng bắn bỏ những ai có ư định trốn chạy.
Đó là những người lính bị bắt sau một trận phục kích. Hầu hết không mang giày, họ bị buộc phải cởi bỏ hết để họ không thể chạy cho dù có cơ hội. Nhiều người quấn chân ḿnh bằng bất cứ thứ vải vóc ǵ hay vỏ cây dầy họ t́m thấy được trên đường đi. Có khoảng hai ba chục mạng trong đó một sĩ quan cấp bậc Thiếu Uư. Người Thiếu úy c̣n rất trẻ , trên dưới hai mươi nét mặt chưa phai vẻ học tṛ đi đầu , đằng sau là những binh sĩ không ai quá ba mươi. Họ bước những bước chân mỏi mệt thỉnh thoảng lại ngừng để thở. Bộ đội cứ thúc và hăm he đe dọa nhung dường như sự mệt mỏi không c̣n làm đoàn tù binh sợ hải. Tay bộ đội đi đầu sấn tới giáng một bá súng vào lưng viên Thiếu Úy . Anh ta té chúi nhủi về phía trước kéo theo cả dây người. Hơn hai mươi nhân mạng bỗng chợt rối loạn, vài cái bá súng lại đập túi bụi vào đoàn . Bỗng dưng viên Thiếu Úy đứng vụt dậy quát:
– Các anh không được đánh tù binh
– Ông bắn bỏ mẹ mày bây giờ chứ chống đối hả, đồ Ngụy!
– Chúng tôi cần được nghĩ ngơi, yêu cầu các ông đối xử nhân đạo với tù binh
– Nhân đạo cái con buổi ông này
Lại một bá súng vào ngực người tù. Anh ta cố đứng dậy, gương mặt căng cứng như gh́m cơn đau:
– Anh em chúng tôi đi quá lâu mà không được ăn uống. Nếu các ông muốn giết th́ cứ bắn. Chúng tôi không sợ đâu, chúng tôi sẽ ngồi cả xuống đây.
– A, thằng nầy ngoan cố, ông sẽ đánh cho mày hộc máu mồm ra. Thằng Ngụy nầy muốn chết
Bỗng có tiếng quát:
– Ǵ thế?
Tên bộ đội la lớn :
– Báo cáo đồng chí thủ trưởng , bọn Ngụy chống đối
– Họ muốn ǵ?
Người sĩ quan tù binh đứng thẳng:
– Tŕnh Trung Úy, tôi Thiếu Úy Nguyễn Ngọc Anh trung đội trưởng trung đội 3 đại đội 1 tiểu đoàn XX BDQ yêu cầu được đối xử đúng theo tiêu chuẩn tù binh
– Các anh muốn ǵ?
– Chúng tôi yêu cầu được phân phát thức ăn nước uống và được nghỉ ngơi trong giây lát. Chúng tôi đă đi như thế này gần mười tiếng đồng hồ mà chẳng được nghỉ ngơi hay ăn uống ǵ cả
Người chỉ huy bộ đội trầm ngâm, quay lại ra lệnh :
– Cho họ ngồi hết xuống trong hai mươi phút. Nếu tới giờ hăy cho họ ăn
Gă bộ đội canh gác gầm gừ:
– May cho chúng mày đấy, ông th́ ông chỉ cho ăn đạn
Cả đoàn tù binh ngồi xuống. Vài người lợi dụng thời gian vội vàng chỉnh sửa lại những mảnh vải hay lá cây quấn vội đôi chân trần. Người thương binh băng đầu giương cặp mắt ngơ ngác nh́n chung quanh, hỏi nhỏ:
– Ḿnh đang ở đâu vậy, có ai biết không?
– Chắc đă qua biên giới với Lào. Không biết chúng sẽ chuyển ḿnh đi đâu
Một tù binh khoảng mười chín tuổi trên người c̣n mặc bộ quân phục BDQ rách rưới giương cặp mắt căm thù về hướng tên bộ đội :
– Đu Mẹ mày tao mà bắt sống mày tao sẽ nhai nát xương
– Mày mà không kín miệng nó sẽ nhai xương mày trước
Ở dịp khác có lẽ cả bọn đă cười thoải mái, nhưng lúc này không ai đủ sức . Họ bị bắt trong trận phục kích bởi cả một trung đoàn đối phương. Hai ngàn bộ đội với sự yểm trợ ào ạt của pháo binh xung phong biển người tràn ngập vị trí của họ . Họ đă chống trả bằng mọi thứ họ có . Bốn trăm con người nằm chịu trận cho pháo dập tiếp theo những bóng quân phục xanh lá cây ào ào tiến lên không ngừng nghỉ. Hết lớp này tới lớp khác như lũ kiến lửa đánh hơi được mùi thịt tươi c̣n loang máu . Bốn trăm mạng người bắn cho tới hết đạn , xử dụng quả lựu đạn cuối cùng. Họ bắt đầu cân chiến với lưỡi lê và bị bắn chết trước khi dơ tay cao đầu hàng. Nhiều bộ đội hăng máu vẫn đâm túi bụi vào thân thể của thương binh hoặc của những người chậm chạp. Cuối cùng chỉ c̣n lại nhóm tù binh hiện tại. Đáng lẽ họ đă bị bắn chết hết nếu không có sự can thiệp của người chỉ huy đơn vị đối phương.
Lợi dụng lúc nghĩ ngơi và tránh những cái nh́n gườm gườm , đoàn tù binh trau đổi nhanh :
– Thiếu Úy ḿnh tính sao đây?
– Tụi nó sẽ không bắn ḿnh đâu nếu muốn chúng đă giết hết ngay lúc đầu, có lẽ nó sẽ giữ ḿnh lại để sau này trao đổi tù binh. Đừng tạo cơ hội cho nó có cớ để làm nhục hay bắn ḿnh
– Chịu không nổi chắc tui liều với tụi nó quá Thiếu Úy
– Ráng lên thằng em, để c̣n cơ hội trở về với gia đ́nh
Th́nh ĺnh có tiếng quát lớn:
– Thằng Ngụy kia mày trau đổi ǵ thế? Muốn trốn hả? Chạy đi để chúng mày xem tài bắn của ông
Người tù binh trẻ quắc mắt nh́n một cách căm tức vào thẳng mặt kẻ thù
– Nh́n ǵ, mày muốn chết hả thằng Biệt Động Ngụy?
Bật dậy như cái ḷ xo, người tù binh chỉ vào mặt :
Dụ mẹ , mày muốn bắn tao th́ cứ bắn, tao bị bắt rồi mày muốn làm ǵ th́ làm
Một tràng đạn vang lên xé toang lồng ngực của người lính trẻ. Mắt anh vẫn trợn trừng vào đối phương dù lúc đó anh chỉ là một xác chết.
– C̣n thằng nào ngoan cố nữa không, ông sẽ cho chúng mày đi chầu ông tổ hết
Lập tức người Thiếu Úy đứng vụt lên:
– Đả đảo giết hại tù binh, đả đảo
Cả dây người cùng chổi dậy hét vang:
Đả đảo, đả đảo
Một vài tiếng súng đe dọa vang lên, đám đông bộ đội rầm rập chạy tới vây đám tù binh vào giữa, súng chĩa thẳng sẵn sàng nhả đạn. Người Thiếu Uư và đồng đội vẫn đứng , ưỡn ngực:
Đả đảo giết hại tù binh!!
Viên chỉ huy đơn vị bộ đội áp giải lại xuất hiện:
– Các anh đă bị bắt, chúng tôi có toàn quyền xử lư các anh nếu các anh chống đối và không tuân lệnh. Các anh ngồi cả xuống, được, thế chứ, nào bây giờ các anh muốn ǵ ?
— Chúng tôi phản đối việc bắn giết bừa băi tù binh mà không có nguyên cớ. Người lính của tôi chẳng làm ǵ cả sao anh ta lại bị bắn?
– Hắn định cướp súng của tôi!
– Không đúng! Anh ta chỉ yêu cầu đối đăi đàng hoàng hơn. Anh ta không định cướp sung
Viên chỉ huy can thiệp:
– Thôi được , anh hăy cử người chôn xác anh ta, từ nay tôi muốn các anh chấp hành nghiêm chỉnh mọi quy luật trên đường di chuyển. Tôi đảm bảo sẽ không xảy ra những chuyện đánh tiếc nữa. Hết giờ nghĩ, chúng ta lên đường thôi.
Đoàn người lại thất thểu. Thiếu úy Anh lê bước chân một cách nặng nhọc. Anh vẫn được phép giữ lại đôi giày trận nhưng đă bị lấy mất giây . Hai mươi hai tuổi vừa tốt nghiệp trường Vơ Bị Quốc gia, t́nh nguyện về BDQ và đây là trận đánh thứ ba trong đời lính ngắn ngủi của anh. Anh chọn binh nghiệp v́ anh yêu bộ chiến phục, yêu t́nh đồng đội và những hiểm nguy của chiến trường . Quan niệm của anh là thà chết trong đánh nhau hơn chết già trên giường bệnh.
Nhưng anh không chuẩn bị cho cuộc sống của một tù binh. và nhà trường không dạy anh điều này . Điều chắc chắn anh biết là muốn sống sót trở về anh không để kể thù cơ hội bắn ḿnh. Dù bị bắt anh biết ḿnh vẫn c̣n trách nhiệm đối với những người lính dưới quyền, anh phải bảo vệ mạng sống của chính ḿnh và của anh em.
Dũng nh́n đoàn người thất thểu đi ngang trước mặt. Đơn vị được lệnh đóng quân ở một địa điểm chờ bổ sung thêm lính mới. Đoàn áp tải tù binh dẫn nhóm người đi qua nơi trú đóng của đơn vị.
Họ có khoảng hơn ba mươi người gồm đủ mọi sắc lính của đối phương. Có lẽ do nhiều đơn vị bị bắt tập hợp lại. Những bộ quân phục bộ binh lẫn với đồ trận rằn ri tất cả đều dơ bẩn , rách rưới. Họ đă di chuyển bằng đường bộ một thời gian dài trong rừng rậm. Nh́n những gương mặt bơ phờ râu tóc dài thượt họ như những người rừng vừa mới lọt bẫy. Tiếng quát tháo thúc giục thỉnh thoảng lại vang lên, nhưng h́nh như không ai trong số họ muốn tăng tốc độ. Chắc họ đă quá mệt mỏi chặng đường dài từ khi bị bắt đến lúc này.
Dù sao họ cũng c̣n may mắn không lọt vào đơn vị của Dũng, bởi v́ như thế có lẽ họ đă nằm lại đâu đó trong rừng chờ mục ră. . “ Không bắt tù binh” là khẩu hiệu hàng đầu của tay chính trị viên mặt sắt . Bao nhiêu tù binh hoặc thương binh của địch bị tàn sát sau trận chiến là điều Dũng không nhớ nổi, nhưng may mắn nhiệm vụ đó chưa bao giờ trung đội phải thi hành phần lớn nhờ vào sự chống đối của Tuấn Trung đội trưởng. Chính trị viên cũng biết nh́n mặt mà trao nhiem vụ, thật sự hắn ngán phải đối đầu với Tuấn.
Người sĩ quan mặt mũi bơ phờ, bộ quân phục rằn ri đă bị mất vài cái nút, lộ ra khuôn ngực đầy xương nhấp nhô sau mỗi hơi thở. Hắn c̣n trẻ lắm khoảng hơn hai mươi một chút. Bảng tên trên ngực áo vẫn c̣n đọc được rơ dù nhuộm máu khô và bụi đường. Trên tay áo là huy hiệu đầu cọp mà bọn anh vẫn chế nhạo là lính con mèo. Biệt Động Quân Ngụy, thứ lính đánh nhau không biết sợ Dũng chưa có lần đụng trận nhưng đă được nghe nói giữa anh em . Nhiều người lính khác mang cùng huy hiệu, có lẽ cùng đơn vị và bị bắt cùng ngày. Người sĩ quan bước những bước chân mệt mỏi như đồng đội , nhưng đầu ngước cao, không nh́n chung quanh cứ thẳng hướng trước mặt. Anh ta chẳng tỏ vẻ ǵ sợ hăi hay nhớn nhác, chừng như sẵn sàng chấp nhận tất cả những ǵ anh đang và sẽ phải chịu đựng. Dũng nh́n gă tù binh chợt nhớ tới người anh không biết giờ đang ở đâu và sống chết thế nào. Gă chắc cũng chỉ chừng tuổi ấy.
Cả đoàn người ngồi xuống theo lệnh của bộ đội áp giải . Gă sĩ quan địch xem chừng đă rất mệt mỏi, nằm lăn ngay ra đất. Một ư tưởng chợt lóe ra trong đầu Dũng, anh bước tới trước :
– Mới bị bắt hả?
– Vâng thưa cán bộ
– Bị bắt đông không?
– Chỉ có tôi và mấy anh em
Mặc dù quân lệnh không cho phép tiếp xúc với tù binh nếu không có nhiệm vụ, nhưng một thôi thúc nào đó khiến Dũng muốn tṛ chuyện với người lính địch. Có thể anh sẽ bị kiểm điểm nếu một ai đó bắt gặp và báo cáo lên . Nhưng Dũng bất cần, chết c̣n không biết sẽ xảy đến bao giờ, chấp nhặt ǵ chuyện bị báo cáo kiểm điểm.
Anh là chỉ huy hả?
Người tù binh đứng bật dậy đưa tay chào theo quân kỷ:
– Thiếu úy Nguyễn Ngọc Anh, trung đội trưởng…
– Không cần đâu, tôi chỉ là bộ đội chiến đấu thôi mà. Anh cũng người Bắc ạ?
– Vâng, bố mẹ tôi người Sơn Tây, vào Nam năm 54
Dũng móc túi, lấy ra gói thuốc, đốt một điều:
– Tôi không được phép cho anh thuốc hút đâu, nhưng tôi sẽ vất nó trước mặt anh, lấy mà hút nhé. Cẩn thận đấy, giữ ǵn sức khỏe mà về với gia đ́nh. Đừng chống đối hay trốn chạy. Họ sẽ bắn các anh không thương tiếc đấy
Người tù binh ngạc nhiên nh́n người bộ đội trẻ tuổi trước mặt ḿnh . Anh ta không vẻ ǵ thù hằn , ánh mắt c̣n rất trẻ con. Anh chợt nghĩ liệu ḿnh có thể bắn một phát súng vào thân h́nh chưa đủ sức lớn này chăng nếu gặp anh ta trên chiến trường. Tệ hơn khi cân chiến liệu lưỡi lê của anh có chùng lại v́ gương mặt chưa kịp trưởng thành của đối thủ? Một chua sót chợt dâng lên trong trái tim anh. Lính chúng nó con nít thế này mà ḿnh phải chịu bị bắt? Đau thật!. Anh chợt nhớ tới thằng em kế, có lẽ cũng trạc tuổi . Thật tội nghiệp cho những thanh niên trẻ .
Dũng bước đi, cố ư quăng điếu thuốc vừa mới đốt trước mặt người Thiếu Úy địch. Thuốc lá là điều không thể thiếu đối với sinh hoạt hàng ngày của lính. Đói ăn không quan trọng, nhưng đói thuốc hút là cả một cực h́nh. Những người tù binh di chuyển ngày đêm trong rừng rậm chắc là phải thèm hương vị của điếu thuốc. Anh không có ư khinh thường, nhưng anh không được phép đưa tận tay , chỉ c̣n cách giả vờ như đă hút xong. Anh bước đi và để ư xem anh ta sẽ làm ǵ, . Anh kinh ngạc khi thấy tay tù binh lại ngả người nằm dài , chẳng ngó ngàng ǵ tới điếu thuốc đang cháy đỏ.
Một tù binh khac vụt chồm tới nhặt lên , người Thiếu Úy bật dậy, lắc nhẹ đầu. Anh tù binh ngần ngừ nh́n tiếc rẻ nhưng rồi anh ta vất đi, ngồi xuống vị trí của ḿnh. Dũng không hiểu được họ đang nghĩ ǵ trong đầu, chỉ huy từ chối nhận ân huệ dù rơ ràng đó là một lời mời thật ḷng, anh ta phải nh́n thấy qua ánh mắt Dũng, c̣n lính dưới quyền vẫn tuân hành mệnh lệnh của chỉ huy dù đang ở trong hoàn cảnh tù đầy. “ Chúng nó là bọn giết người không gớm tay, ăn gan uống máu quân thù, hăm hiếp phụ nữ bị chúng bắt được “ lời chính trị viên đơn vị trong những lần học tập , nhưng nếu ngay cả trong cương vị tù binh họ vẫn giữ được phong cách như vậy, liệu những câu nói ấy có đúng không? Thật không thể hiểu . Đơn vị Dũng chưa từng tiếp xúc với tù binh v́ chưa bao giờ được lệnh bắt giữ. Bất cứ ai c̣n sống sót phía địch dù đang trọng thương đều bị xử tử, đây là lần đầu tiên anh chứng kiến tiếp xúc và họ đă đem lại nhiều ngạc nhiên cho anh.
Có thể đă có một lệnh mới, không được phép giết mà cần phải bắt sống chờ trao đổi sau nầy? Điều đó Dũng không biết. Chưa bao giờ Dũng nh́n thấy lựong tù binh động như vậy. Hay họ may mắn hơn rơi vào tay một đơn vị khác có những cấp chỉ huy nhân đạo hơn? Trước đây vấn đề vận chuyển về phía sau, vấn để lương thực , vấn để canh gác là những rắc rối thực sự cho các đơn vị tiền tuyến. Giải pháp đơn giản nhất và đỡ tốn kém nhất là cứ bắn bỏ rồi vất xác đâu đó trong rừng đề thú hoang dọn dẹp sạch sẽ….
Họ không biết rồi sẽ đi về đâu chỉ lê bước theo lệnh. Những ngày đói khát v́ lương thực bởi ngay chính lính đối phương cũng c̣n bữa đói bữa no. Những ngày nằm ngủ lạnh lẽo giữa rừng v́ thiếu thốn quần áo họ phải nằm sát vào nhau để truyền hơi ấm. Một vài người trong họ bị sốt rét ngă nước bỏ mạng được vùi lấp đâu đó không cách nào nhớ nổi. Mạng tù binh chẳng đáng một đồng đừng suy nghĩ ǵ tới mộ bia.
Khổ sở không giết được tinh thần họ. Những thân xác hốc hác gầy guộc vẫn sẵn sàng d́u bước bạn ḿnh đi về phía trước dù chính họ đă kiệt lực. Họ đoàn kết, bênh vực nhau, chia sẻ với nhau những con ếch , ốc nhái kiếm được trên đường. Họ bắt đầu làm đối phương cảm phục. Dần dần những hành hạ dọa nạt giảm đi , nhưng giữa hai bên vẫn gườm gườm nh́n nhau .
Thiếu úy Nguyễn Ngọc Anh và đám lính dưới quyền vẫn tiếp tục sống sót dù quân số hao hụt dần. Chiến tranh tiếp diễn hàng ngày trên quê hương , người chết vẫn chết và tù binh chẳng biết bao giờ mới được nh́n thấy lại bóng dáng của vợ con gia đ́nh thân yêu. Tuy nhiên anh không c̣n cảm giác căm thù ngun ngút đối với những người bên kia chiến tuyền như phút giây đầu tiên bị bắt. Anh đă chứng kiến điều họ phải chịu đựng, nhiều bữa ăn năm ba người chia nhau một cũ khoai rừng nấu chung với rau dại húp cho đỡ đói. Anh cũng nh́n thấy bộ đội rên la v́ thương tích kêu gào tên cha mẹ giữa rừng sâu. Nhiều người chết trợn trừng mắt sau một con sốt rét rừng dữ dội.
Họ cũng để cho bọn anh dễ thở hơn v́ họ biết chắc rằng đám tù binh không thể nào trốn chạy được giữa rừng rậm ngút ngàn là mặt khu an toàn của họ. Một lần bọn anh đào được cũ khoai rừng to đến mấy kư. Anh đă cắt một phần củ khoai luộc chín chia cho hai người bộ đội có nhiệm vụ canh gác ḿnh. Ho gườm gườm nh́n anh nghi ngại khi anh ch́a mẩu khoai trước mặt, rồi đổi sang ngỡ ngàng khi anh nói “- Mời các anh”. Họ liếc chung quanh đưa tay ngượng ngùng đón lấy phần lương thực :
– Sao các anh không giữ lại mà bồi dưỡng thêm?
– Chúng tôi đă có đủ cho anh em ḿnh rồi, chỉ mời các anh ăn lấy thảo
Họ lí nhí cảm ơn và đó là lần đầu tiên anh nghe được tiếng cảm ơn từ kẻ thù…
